شنوایی‌سنجی نوزادان و کودکان

از لحظه‌ای که کودک شما به دنیا می‌آید، تحت یک‌سری آزمایش‌ها برای بررسی رشد و سلامت اولیه‌­اش قرار می‌­گیرد. در بیشتر موارد، این آزمایش‌ها تهاجمی نیستند و اغلب شامل تشخیص‌های استاندارد مانند تست شنوایی‌سنجی نوزاد، ثبت وزن نوزاد، بررسی زردی و اطمینان از تمیز بودن راه‌های هوایی است.

تست‌های شنوایی معمولا اندکی پیش از ترخیص نوزاد انجام می‌شوند، برای اطمینان از این‌که کودک شما در مسیر رشد قرار دارد. انجام این تست‌ها ضروری است.

اگر در بیمارستان یا مرکز زایمان، نوزاد شما متولد شده، می­‌توانید انتظار داشته باشید که نوزاد شما پیش از ترخیص تست شنوایی بدهد. بسته به امکانات، کودک شما ممکن است یکی از دو نوع تست رایج شنوایی نوزادان را انجام دهد: پاسخ شنوایی خودکار ساقه‌مغز (AABR) یا گسیل­‌های آکوستیکی گوش (OAE).

در سال‌های اول زندگی، شنوایی نقش مهمی در رشد اجتماعی، عاطفی و شناختی کودک دارد. به‌طوری‌که حتی کم ‌شنوایی خفیف یا ملایم می‌تواند، رشد گفتار و زبان کودک را تحت تاثیر قرار دهد. خوشبختانه در مواردی که کم ‌شنوایی تا سه ماهگی تشخیص داده می‌شود، می‌توان بر مشکلات شنوایی غلبه کرد.

انجام تست‌های شنوایی‌سنجی مانند تست OAE، تست ABR و ASSR در دوران نوزادی و تکرار آن به‌طور مرتب در سال‌های بعد خیلی مهم است.

چه زمانی بهتر است تست شنوایی‌سنجی نوزاد انجام شود؟

بیشتر نوزادانی که با کم شنوایی متولد می‌شوند، با تست غربالگری شنوایی نوزادان (OAE و AABR) در بدو تولد تشخیص داده می‌شوند. اما در برخی از موارد، کم ‌شنوایی به‌دلایل مختلفی مانند عفونت‌ها، ضربه و نویزهای خیلی بلند بعد از مدتی بروز می‌کند.

محققین معتقدند بین دوران نوزادی تا نوجوانی احتمال ابتلا به کم‌ شنوایی بیشتر است. بنابراین انجام تست شنوایی‌سنجی به‌طور مرتب در دوران نوزادی و کودکی مهم هست.

اکنون، غربالگری شنوایی برای تمامی نوزادان قبل از ترخیص از بیمارستان انجام می‌شود. طبق برنامه تشخیص و مداخله زود هنگام (EHDI)، کم ‌شنوایی دائمی کودک باید قبل از 3 ماهگی تشخیص داده شود و خدمات مداخله‌ای برای او تا قبل از 6 ماهگی انجام ‌شود.

اگر برای نوزاد شما به هر دلیلی تست غربالگری شنوایی انجام نشده است، توصیه می‌شود که این تست در سه هفته اول برای او انجام شود. اگر نتیجه آزمون غربالگری منفی (fail) بود، بدین معنی نیست که کودک شما حتما مبتلا به کم‌ شنوایی است. به ‌علت این‌که وجود جرم یا مایع در گوش ممکن است نتیجه تست را تحت تاثیر قرار دهد. در این موارد اغلب دوباره تست تکرار می‌شود تا تشخیص اولیه تایید شود.

چنانچه نتیجه غربالگری شنوایی کودک شما منفی بود، انجام مجدد تست در ظرف 3 ماه مهم هست، برای این‌که بتوانیم درمان را بلافاصله شروع کنیم. درمان کم شنوایی اگر قبل از 6 ماهگی شروع شود، می‌تواند خیلی موثر باشد.

برای کودکانی که به نظر می‌رسد شنوایی طبیعی دارند، بهتر است در 6 ماهگی و یک سالگی و هر زمانی که نگرانی در این مورد وجود داشت، ارزیابی شنوایی انجام شود.

اگر به ‌نظر می‌رسد که کودک شما مشکل شنوایی دارد، رشد گفتارش غیرطبیعی است یا گفتار کودک شما به سختی قابل‌فهم هست، حتما به پزشک مراجعه کنید.

شنوایی‌سنجی نوزادان و کودکان

برای ارزیابی شنوایی نوزادان و کودکان از چندین روش می‌توان استفاده کرد، که بستگی به سن کودک، میزان رشد و وضعیت سلامتی کودک دارد. در شنوایی‌سنجی (ادیومتری) رفتاری، شنوایی‌شناس با دقت واکنش و پاسخ کودک به صداهایی مانند گفتار کالیبره شده و تُن‌های خالص را بررسی می‌کند.

تُن خالص صدایی است که فرکانس مشخصی دارد، مانند یک نُت در کیبورد پیانو.

شنوایی‌شناس می‌‌داندکه نوزاد چند ماهه بوسیله حرکت چشم یا چرخش سر به صدا پاسخ می‌دهد.‌ کودک بزرگتر ممکن است در پاسخ به صدا یک قطعه اسباب‌بازی را جابجا کند و کودک کودکستانی ممکن است دستش را بالا ببرد.

کودکان می‌توانند، با فعالیت‌هایی مانند تشخیص تصویر یک کلمه یا تکرار آن کلمه به صدا‌های گفتاری پاسخ بدهند.

سایر آزمون‌ها برای ارزیابی شنوایی نوزادان و کودکان

اگر نوزاد یا کودک شما به علت سن کمی که دارد، نتواند در شنوایی‌سنجی رفتاری به صداها پاسخ دهد، یا به علت مشکلات رشدی یا پزشکی قادر به انجام این نوع تست شنوایی ‌نباشد، شنوایی‌شناس می‌تواند مشکلات شنوایی را با بررسی عملکرد گوش، عصب‌ها و مغز بررسی کند.

آزمون گسیل‌های صوتی گوش- تست OAE

در تست OAE بخشی از پاسخ گوش داخلی به صدا ارزیابی می‌شود. این تست بیشتر برای نوزادان و کودکانی انجام می‌شود که به دلیل سن کم ممکن است نتوانند به تست شنوایی‌ رفتاری پاسخ دهند.

بیمارستان‌ها و زایشگاه‌ها از تست OAE یا AABR برای غربالگری شنوایی نوزادان استفاده می‌کنند.

تست OAE چیست؟

هنگامی که قسمت کوچکی از حلزون با صدای کلیک تحریک می‌شود، گسیل‌های صوتی گوش منتشر می‌شوند. هنگامی که صدا حلزون را تحریک می‌کند، سلول‌های موئی خارجی به ارتعاش در می‌آیند. این ارتعاش صدایی تقریباً غیرقابل‌شنیدن تولید می‌کند که به گوش میانی باز می‌گردد.

تست OAE چگونه انجام می‌شود؟

فوم نرم یا پروب‌ (probe) پلاستیکی  کوچکی در گوش کودک شما قرار می‌گیرد. کودک شما از طریق فوم نرم یا پروب پلاستیکی صداهای آهسته را خواهد شنید. سپس دستگاه انعکاس‌های صوتی با شدت کم را که توسط گوش داخلی در پاسخ به صداهای آهسته منتشر می‌شود را ثبت می‌کند.

چگونه باید نوزاد خود را برای آزمون آماده کنم؟

کودک شما در طول این آزمایش لازم نیست بخوابد. بااین‌حال، برای این تست، کودک شما و هر کس که در اتاق است ، باید ساکت باشد.

تست OAE  چقدر طول می‌کشد؟

طی چند دقیقه این تست انجام می‌شود.

نتیجه تست OAE

پاسخ به‌صورت قبول (pass) یا رد (fail) است.

• پاسخ قبول (pass) تست OAE یا وجود گسیل‌های صوتی مطابق با شنوایی طبیعی تا نزدیک به طبیعی است. بدین معنی که سلول‌های موئی خارجی عملکرد مطلوبی دارند.
• پاسخ رد (fail) یا عدم وجود گسیل‌های صوتی ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل باشد. آن می‌تواند کم شنوایی، جرم در گوش، وجود مایع یا عفونت در گوش میانی یا گوش داخلی ناهنجار باشد. این پاسخ نشان می‌دهد که تست‌های بیشتری برای یافتن دلیل عدم وجود OAE و همچنین کم شنوایی احتمالی نیاز است.

اگر جواب تست غربالگری رد (fail) بود، تست معمولا دوباره انجام می‌شود. اگر نتیجه تست غربالگری دوباره رد (fail) بود، کودک برای ارزیابی کامل شنوایی به کلینیک شنوایی ارجاع داده می‌شود.

آزمون پاسخ شنوایی ساقه‌مغز- تست ABR

تست پاسخ شنوایی ساقه‌مغز (Auditory brainstem response) بدون عوارض و درد است و برای بررسی نحوه پاسخ اعصاب شنوایی و مغز به صداها کاربرد دارد. این تست درباره کم شنوایی احتمالی اطلاعات مفیدی به شنوایی‌شناس می‌دهد.

چرا تست پاسخ شنوایی ساقه‌مغز انجام می‌شود؟

تست ABR وقتی انجام می‌شود که:

• نتیجه تست غربالگری شنوایی (تست OAE) کودک منفی (fail) است.
• سن کودک برای انجام تست شنوایی‌سنجی در اتاقک اکوستیک خیلی کم است یا این‌که مشکل پزشکی یا رشدی دارد که باعث می‌شود نتواند آرام بنشیند و به صداها در تست شنوایی‌سنجی پاسخ دهد.

آماده‌سازی برای تست ABR

آماده‌سازی برای این تست بستگی به سن کودک شما دارد. بچه‌های بزرگتر برای این‌که هنگام تست آرام باشند یا بخوابند، ممکن است نیاز به خوردن داروی آرام‌بخش داشته باشند. در این صورت، شما قبل از تست دستورالعمل‌هایی درباره خوردن دارو و آنچه در خانه باید انجام دهید، دریافت خواهید کرد.

اگر سن کودک:

• کمتر از 6 ماه باشد، تست ABR معمولاً بدون استفاده از داروی آرام‌بخش انجام می‌شود. کودک شما باید در طول تست بخوابد. برای این‌که کودک شما راحت بخوابد:
• در ساعات قبل از آزمایش، کودک خود را تغذیه نکنید یا نگذارید کودک شما بخوابد.
• وقتی کودک شما گرسنه و خسته است اما بیدار است، برای انجام تست مراجعه کنید.
• قبل از شروع آزمایش، شنوایی‌شناس از شما می‌خواهد که کودک خود را تغذیه کرده و او را بخوابانید. کودک شما می‌تواند در آغوش شما یا روی تخت آزمایش بخوابد.
• 6 ماه یا بیشتر باشد، تست ABR ممکن است با داروی آرام‌بخش انجام شود. این به فرزند شما کمک می‌کند که در طول آزمایش کاملاً ساکت و آرام باشد.

ABR چگونه انجام می‌شود؟

شنوایی‌شناس هدفون‌های کوچکی در گوش کودک و الکترودهای نرمی (برچسب حسگر کوچک) در نزدیکی گوش‌ها و پیشانی قرار می‌دهد. صداها و تُن‌های به‌صورت کلیک (click) از طریق هدفون پخش می‌شوند و الکترودها نحوه واکنش اعصاب شنوایی و مغز به صداها را اندازه‌گیری می‌کنند.

آیا می‌توانم در طول تست ABR کنار فرزند خود باشم؟

اگر فرزند شما بدون داروی آرام‌بخش خوابیده باشد، می‌توانید در طول تست در کنار فرزند خود باشید.

اگر فرزند شما با داروی آرام‌بخش خوابیده باشد، از شنوایی‌شناس بپرسید که آیا می‌توانید در طول تست با فرزند خود بمانید. شاید لازم باشد در طول آزمون در اتاق انتظار بمانید.

تست ABR چقدر طول می‌کشد؟

تست ABR معمولاً نیم ساعت طول می‌کشد، اما قرار ملاقات حدود 2-1 ساعت طول می‌کشد. اگر کودک در طول آزمایش از خواب بیدار شود، آزمایش بیشتر طول می‌کشد، زیرا کودک برای اتمام تست مجدداً باید بخوابد.

چه‌ زمانی نتیجه تست ABR آماده است؟

شنوایی‌شناس بعد از انجام آزمایش با شما صحبت خواهد کرد. در صورت وجود کم شنوایی، توصیه‌های لازم به شما داده می‌شود.

آیا تست ABR عوارض دارد؟

خیر. تست ABR بی‌خطر است و عوارض جانبی ندارند. اگر فرزند شما برای خوابیدن به آرام‌بخش نیاز دارد، قبل از انجام تست، در مورد عوارض و مزایای آن با شنوایی‌شناس یا پزشک صحبت کنید.

هزینه تست ABR

هزینه تست ABR در مراکز شنوایی‌ خصوصی حدود 120/000 تومان است. در مراکز دولتی هزینه این تست کمتر است.

جواب تست  ABR

شنوایی طبیعی در این تست نمودار مشخصی دارد. در تفسیر تست ABR، اگر نتیجه این آزمون طبیعی باشد، نشان‌دهنده این است که گوش داخلی کودک و قسمت‌های تحتانی سیستم شنوایی (ساقه‌مغز) عمکرد طبیعی دارند.

در مواردی که نتیجه تست ABR غیرطبیعی باشد، ممکن است علامت کم شنوایی باشد، البته نتیجه غیرطبیعی ممکن است همچنین به دلیل مشکلات پزشکی یا مشکلاتی در اندازه‎گیری و ثبت نتایج باشد.

آزمون پاسخ پایدار شنوایی – تست ASSR

این تست شبیه به ABR است، در این تست نیز کودک معمولا باید بخوابد یا در هنگام تست کاملا آرام باشد. در تست شنوایی ASSR صدا به مجرای گوش‌ها ارسال می‌شود و دستگاه بصورت کامپیوتری پاسخ‌های مغز به صدا را جمع‌آوری می‌کند.

بر اساس پاسخ‌های ثبت‌شده مشخص می‌شود، که کودک کم شنوایی ملایم، متوسط، شدید یا عمیق دارد.

این تست باید همراه با تست ABR (نه بجای آن) برای بررسی شنوایی کودک انجام شود.

آزمون تمپانومتری و رفلکس اکوستیک

تمپانومتری تست شنوایی نیست، اما روشی است که می‌تواند نشان دهد که آیا پرده صماخ هنگامی که صدا آهسته و فشار هوا در مجرای گوش اعمال می‌شود، به‌خوبی حرکت می‌کند. این تست به تشخیص مشکلات گوش میانی از قبیل تجمع مایع پشت پرده گوش کمک می‌کند.

نتیجه تست تمپانومتری، نموداری به نام تمپانوگرام است. تفسیر نمودار به این صورت است، که ثبت خط صاف در تمپانوگرام نشان‌ می‌دهد، که پرده صماخ حرکت نمی‌کند، ثبت قله در نتیجه تست معمولا نشان می‌دهد که پرده گوش حرکت طبیعی دارد.

تست رفلکس اکوستیک نشان می‌دهد که آیا گوش از طریق برانگیختن رفلکس به خوبی به صداهای بلند پاسخ می‌دهد. در گوش سالم، این رفکلس به محافظت گوش در برابر صداهای بلند محافظت می‌کند. برای این تست، یک پروب پلاستیکی نرم در مجرای گوش قرار می‌گیرد. یک سری صداهای بلند از طریق پروب به گوش ارسال می‌شود و دستگاه ثبت می‌کند که آیا صدا باعث برانگیخته شدن رفلکس می‌شود.

علائم کم‌ شنوایی در نوزادان:

حتی اگر نتیجه غربالگری شنوایی نوزاد شما مثبت (pass) بود، بهتر است نشانه‌های شنوایی طبیعی را مشاهده و بررسی کنیم.

نشانه‌های شنوایی طبیعی در سال اول زندگی:

• مشاهده رفلکس استارتل (بازشدن و دور شدن ناگهانی دست‌ها و انگشتان از بدن) یا از جا پریدن نسبت به صداهای بلند و ناگهانی
• تا 3 ماهگی، کودک معمولا صدای والدینش را تشخیص می‌دهد
• تا 6 ماهگی، کودک معمولا می‌تواند چشم‌ها یا سرش را به سمت صدا بچرخاند
• تا 12 ماهگی، کودک معمولا می‌تواند برخی از صداها را تقلید کند و چندتا کلمه از قبیل «ماما» یا «بای بای» را بگوید

هنگامی که کودک شما بزرگتر شد، علائم کم‌ شنوایی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• گفتار کم، غیرقابل‌فهم یا حتی بدون گفتار
•  اغلب اوقات بی‌توجه است
• به‌ نظر می‌رسد که نیاز دارد صدای تلویزیون بلندتر شود
• به صداهای گفتاری جواب نمی‌دهد یا اشتباه جواب می‌دهد
• وقتی اسمش را صداش می‌زنیم، جواب نمی‌دهد یا در محیط‌های پُر سر و صدا خیلی زود عصبانی می‌شود

کم‌شنوایی انتقالی

بوسیله انسداد در انتقال صدا به گوش داخلی اتفاق می‌افتد. عفونت‌های گوش مهم‌ترین عامل این نوع کم شنوایی در نوزادان و کودکان می‌باشد. این نوع کم شنوایی معمولا ملایم، موقتی و با دارو یا جراحی کوچک قابل‌درمان است.

کم ‌شنوایی حسی‌عصبی

هنگامی بوجود می‌آید که حساسیت گوش داخلی (حلزون) آسیب می‌بیند یا یک مشکل ساختاری وجود داشته باشد. در موارد نادری علت این نوع کم ‌شنوایی ممکن است مشکلاتی در قشر شنوایی (قسمتی از مغز که مربوط به شنوایی است) باشد.

کم شنوایی حلزونی- شایع‌ترین نوع این کم شنوایی – ممکن است به علت آسیب قسمتی مشخصی از حلزون گوش داخلی از قبیل سلول‌های موئی داخلی، سلول‌های موئی خارجی یا هر دو بوجود ‌آید.

کم شنوایی حسی‌عصبی معمولا در بدو تولد وجود دارد،  ممکن است زمینه ارثی داشته باشد یا به علت سایر مشکلات پزشکی بوجود آید، بااین‌حال گاهی‌اوقات علت آن ناشناخته است. این نوع کم شنوایی معمولا دائمی است.

میزان کم شنوایی حسی‌عصبی ممکن است:

• ملایم (بعضی از صداها را نمی‌تواند بشنود)
• متوسط (خیلی از صداها را نمی‌تواند بشنود)
• شدید (اکثر صداها را نمی‌تواند بشنود)
• عمیق (هیچ صدای را نمی‌تواند بشنود)

گاهی‌اوقات کم شنوایی پیشرونده است (با گذشت زمان بدتر می‌شود) و گاهی‌اوقات یک‌طرفه (فقط یک گوش) است.

به علت این‌که کم شنوایی ممکن است با گذشت زمان بدتر شود، بهتر است ارزیابی‌های شنوایی بعد از مدتی دوباره انجام شود.

دارو و جراحی نمی‌تواند به درمان این نوع کم شنوایی کمکی کند، اما سمعک می‌تواند به کودکان کمک کند تا بهتر بشنوند.

کم شنوایی آمیخته

هنگامی بوجود می‌آید، که فرد کم شنوایی انتقالی و حسی‌عصبی داشته باشد.

کم شنوایی مرکزی

وقتی اتفاق می‌افتد که حلزون مشکلی ندارد و به‌درستی کار می‌کند، اما قسمتی از مغز که مربوط به شنوایی است، عمکلرد درستی ندارد. این نوع کم شنوایی نادر است و درمان آن مشکل‌تر است.

در اختلال پردازش شنوایی مرکزی (CAPD)  عملکرد گوش‌ها و مغز کاملا با هم هماهنگ نیست. کودکان مبتلا به این بیماری معمولا در سکوت به‌خوبی می‌شنوند، اما در محیط‌های نویزی در تشخیص گفتار مشکل دارند. در این موارد تربیت شنوایی می‌تواند به این کودکان کمک کند.

سمعک و سایر مداخله‌های درمانی

از طریق درمان‌های دارویی و جراحی می‌توان به افراد مبتلا به کم شنوایی انتقالی کمک کرد، اما در کم شنوایی‌های حسی‌عصبی سمعک درمان اصلی است.

در کم شنوایی حسی‌عصبی، شایع‌ترین آسیب صدمه به سلول‌های موئی خارجی است. درمان این نوع کم شنوایی استفاده از سمعک برای کودکان است.

برای تجویز سمعک در کودکان مارک یا مدل خاصی بهترین نمی‌باشد. شنوایی‌شناس با توجه به نوع و میزان کم شنوایی و همچنین نیازهای شنیداری کودک‌تان به شما در انتخاب سمعک کمک می‌کند.

تجویز سمعک در کودکان معمولا دوطرفه است، به علت این‌که بیشتر کودکان کم شنوایی دوطرفه دارند.

درمان دیگر کم شنوایی کاشت حلزون است، این وسیله درمان کم شنوایی نیست، بلکه دستگاهی است که داخل گوش داخلی قرار می‌گیرد و صدا را مستقیم به عصب گوش می‌فرستد. آن می‌تواند به کودکانی که کم شنوایی عمیق دارند و از سمعک بهره‌ای نمی‌برند، کمک کند.

برای این‌که کودکان کم شنوا خوب بشنوند و خوب صحبت کنند، علاوه بر استفاده از سمعک و کاشت حلزون، باید خدمات توانبخشی برای آن‌ها انجام شود. خدمات توانبخشی برای این کودکان شامل تربیت شنوایی و گفتار درمانی می‌باشد.