عفونت گوش میانی چیست؟

عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی ممکن است در گوش ایجاد شوند. این موارد اغلب باعث درد، التهاب و جمع شدن مایعات می‌شوند.

حدود 75 درصد از کودکان قبل از رسیدن به سن 3 سالگی حداقل یک‌بار مبتلا به عفونت گوش میانی می‌شوند. این عفونت شایع‌ترین دلیل مراجعه کودکان به پزشکان است.

عفونت گوش همچنین با نام‌های دیگری از جمله؛ گوش چسبنده (glue ear)، اوتیت مدیای ترشحی (secretory otitis media)، عفونت گوش میانی یا اوتیت سروز (serous otitis media) شناخته می‌شود.

در این مقاله علائم و دلایل عفونت گوش میانی، گزینه‌های درمانی موجود و همچنین آزمون‌ها تشخیصی این عفونت توضیح داده شده است.

چند نکته در مورد عفونت گوش میانی:

• عفونت گوش میانی در پسران جوان بیشتر از دختران جوان است.
• بیشتر عفونت‌های گوش میانی بدون درمان بهبود می‌یابند.
• واکسیناسیون کودک در برابر آنفولانزا می‌تواند به جلوگیری از عفونت گوش میانی کمک کند.
• برای موارد طولانی و مکرر عفونت گوش بیوفیلم‌های باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک ممکن است علت باشد.
• دود سیگار خطر عفونت گوش میانی را افزایش می‌دهد.

عفونت گوش میانی چیست؟

عفونت گوش، عفونت باکتریایی یا ویروسی گوش میانی است. این عفونت باعث ایجاد التهاب و ایجاد مایعات در فضاهای داخلی گوش می‌شود.

گوش میانی فضایی پُر از هوا است که در پشت پرده گوش قرار دارد. داخل گوش میانی استخوانچه‌های کوچکی است، این استخوانچه‌ها صدا را از گوش میانی به گوش داخلی منتقل می‌کنند.

عفونت گوش دردناک است، زیرا التهاب و ایجاد مایعات اضافی باعث افزایش فشار بر پرده گوش می‌شود. همچنین عفونت گوش ممکن است حاد یا مزمن باشد. عفونت‌های مزمن گوش ممکن است باعث آسیب دائمی و اختلال عملکرد گوش میانی شوند.

بیماران اغلب به‌اشتباه تصور می‌کنند که سرگیجه (vertigo) ناشی از عفونت گوش میانی است، درصورتی‌که وظیفه گوش میانی انتقال صدا از گوش خارجی به گوش داخلی است و در تعادل نقشی ندارد.

علائم عفونت گوش میانی

در بزرگسالان، علائم عفونت گوش میانی کمتر است. بزرگسالان درد و فشار گوش، تجمع مایع در گوش و کم شنوایی را تجربه می‌کنند. اما کودکان طیف وسیعی از علائم را تجربه می‌کنند. این علائم شامل:

• کشیدن گوش
• درد گوش به‌ویژه هنگام خوابیدن
• بدخوابی
• گریه بیش از حد
• از دست دادن تعادل
• مشکل شنوایی
• تب
• کم اشتهایی
• سردرد

انواع مختلف عفونت گوش میانی

عفونت‌های گوش میانی به‌طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

اوتیت حاد (AOM)

اوتیت حاد شایع‌ترین و جدی‌ترین شکل عفونت گوش است. گوش میانی آلوده و متورم می‌شود و مایع در پشت پرده گوش جمع می‌شود. تب نیز ممکن است رخ دهد.

اوتیت گوش میانی با افیوژن (OME)

بعد از این‌که عفونت گوش دوره خود را طی کرد، ممکن است مایع در پشت پرده گوش باقی بماند. فرد مبتلا ممکن است علائم OME را تجربه نکند، اما در معاینه پزشک تشخیص داده شود.

اوتیت میانی مزمن با افیوژن (COME)

در اوتیت میانی مزمن با افیوژن، مایعات (با یا بدون عفونت) به‌طور مکرر به گوش میانی باز می‌گردند. این منجر به کاهش توانایی مبارزه با سایر عفونت‌ها می‌شود و تأثیر منفی روی شنوایی دارد.

علل

عفونت گوش اغلب با سرماخوردگی، آنفولانزا یا آلرژی شروع می‌شود. این عوامل باعث افزایش مخاط در سینوس‌ها می‌شوند و منجر به کاهش سرعت تخلیه مایع توسط شیپور استاش (لوله‌های استاش) می‌شوند.

نقش شیپور استاش

شیپور یا لوله اوستاش گوش میانی را به پشت گلو وصل می‌کند. انتهای این لوله برای تنظیم فشار هوای گوش میانی، تامین مجدد هوای این ناحیه و تخلیه ترشحات طبیعی باز و بسته می‌شوند.

عفونت تنفسی یا حساسیت می‌تواند شیپور استاش را مسدود کند و باعث ایجاد مایعات در گوش میانی شود. اگر این مایع آلوده شود، ممکن است باعث عفونت شود.

شیپور استاش کودکان خردسال نسبت به کودکان بزرگتر، کوچکتر و افقی‌تر است. این بدان معنی است که مایعات به‌جای تخلیه، بیشتر در لوله‌ها جمع می‌شوند و خطر عفونت گوش را افزایش می‌دهد.

نقش لوزه‌ها (Adenoids)

لوزه‌ها لایه‌های بافتی هستند که در قسمت پشتی حفره بینی قرار دارند. آن‌ها نسبت به عبور باکتری‌ها و ویروس‌ها واکنش نشان می‌دهند و در فعالیت سیستم ایمنی بدن نقش دارند. بااین‌حال، لوزه‌ها می‌توانند باکتری‌ها را به دام بیندازند. این اتفاق ممکن است منجر به عفونت و التهاب لوله‌های استاش و گوش میانی شود.

تست‌های تشخیصی

بررسی عفونت گوش میانی نسبتا ساده است و معمولا تشخیص فقط بر اساس علائم انجام می‌شود.

پزشک معمولا برای بررسی مایعات در پشت پرده گوش از اتوسکوپ استفاده می‌کند. گاهی‌اوقات هم از اتوسکوپ پنوماتیک استفاده می‌کند. این وسیله با رها کردن هوا به داخل گوش، تجمع مایعات را بررسی می‌کند. هرگونه مایع در پشت پرده گوش باعث می‌شود، پرده گوش کمتر از حد طبیعی حرکت کند.

در صورت تردید، پزشک ممکن است از روش‌های دیگری برای تأیید عفونت گوش میانی استفاده کند.

تست تمپانومتری (Tympanometry)

تست تمپانومتری را شنوایی‌شناس انجام می‌دهد. شنوایی‌شناس حرکت پرده گوش و فشار گوش میانی را اندازه‌گیری می‌کند.

تست رفلکس اکوستیک (Acoustic reflex)

این روش برگشت صدا از پرده گوش را ارزیابی می‌کند. میزان صدایی که برگشت داده می‌شود نشانگر میزان تجمع مایعات است. گوش سالم بیشتر صدا را جذب می‌کند، اما گوش مبتلا به عفونت امواج صوتی را کمتر جذب می‌کند و بیشتر منعکس می‌کند.

تمپانوسنتز (Tympanocentesis)

اگر عفونت گوش به درمان جواب نداد، ممکن است پزشک از تمپانوسنتز استفاده کند. این روش شامل ایجاد سوراخ کوچکی در پرده گوش و تخلیه مقدار کمی مایعات از گوش داخلی است. سپس این مایع برای تعیین علت عفونت بررسی می‌شود.

درمان‌ عفونت گوش میانی

نوزادانی که کمتر از 6 ماه سن دارند، برای جلوگیری از شیوع عفونت به درمان آنتی‌بیوتیکی احتیاج دارند. آموکسی‌سیلین اغلب آنتی‌بیوتیک مورد نظر است.

برای کودکان در سن 6 ماه تا 2 سال، پزشکان معمولا توصیه می‌کنند کودک بدون آنتی‌بیوتیک تحت مراقبت باشد، مگر این‌که کودک علائم عفونت شدید داشته باشد.

عفونت‌های گوش میانی اغلب بدون درمان برطرف می‌شوند و دارو فقط برای تسکین درد ناشی از آن لازم است. آنتی‌بیوتیک‌ها فقط در موارد شدیدتر یا طولانی‌تر استفاده می‌شوند.

آکادمی پزشکان خانواده آمریکا (AAFP) توصیه می‌کند دراین موارد مراقب و منتظر باشید:

• کودکان 6 تا 23 ماهه که کمتر از 48 ساعت درد گوش خفیف و دمای کمتر از 102.2 درجه فارنهایت (39 درجه سانتی‌گراد) را تجربه کرده‌اند.
• کودکان 24 ماهه و بالاتر که کمتر از 48 ساعت درد خفیف گوش در یک یا هر دو گوش و دمای کمتر از 102.2 درجه فارنهایت (39 درجه سانتی‌گراد) را تجربه کرده‌اند.

برای کودکان بزرگتر از 2 سال، به‌طور معمول آنتی‌بیوتیک تجویز نمی‌شود. استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها منجر به مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شود. این می‌تواند به این معنی باشد که درمان عفونت‌های جدی دشوارتر می‌شود.

آکادمی پزشکان خانواده آمریکا داروی مدیریت درد را برای عفونت‌های مداوم؛ استامینوفن، ایبوپروفن یا قطره گوش توصیه می‌کنند. این‌ها به تب و ناراحتی نیز کمک می‌کنند.

یک کُمپرس گرم مانند حوله ممکن است گوش آسیب‌دیده را تسکین دهد.

اگر عفونت گوش به‌طور مکرر طی چند ماه یا یک سال ادامه یابد، پزشک ممکن است میرنگوتومی (myringotomy) را پیشنهاد کند. در این روش، جراح برش کوچکی در پرده گوش ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که مایعات تجمع‌یافته خارج شوند.

سپس لوله تهویه (V.T) بسیار کوچکی در پرده گوش قرار داده می‌شود تا هوا را از گوش میانی خارج کرده و از تجمع بیشتر مایعات جلوگیری کند. این لوله به مدت 6 تا 12 ماه در گوش باقی می‌ماند، سپس به‌طور طبیعی از گوش خارج می‌شود، اغلب نیازی به خارج کردن این ‌لوله نیست.

پیشگیری

عفونت گوش میانی به‌ویژه در کودکان بسیار شایع است. این به دلیل سیستم ایمنی نابالغ و تفاوت در آناتومی گوش کودکان است. هیچ راه تضمینی برای جلوگیری از عفونت وجود ندارد، اما تعدادی توصیه وجود دارد که احتمال عفونت را کاهش می‌دهد:

• کودکان واکسینه‌شده کمتر به عفونت گوش میانی مبتلا می‌شوند. در مورد واکسن‌های مننژیت، پنوموکوک و آنفولانزا با پزشک کودکان مشورت کنید.
• دست خود و دست کودک خود را به‌طور مرتب بشویید. این امر از سرایت احتمالی باکتری‌ها به کودک شما جلوگیری می‌کند و می‌تواند از ابتلا به سرماخوردگی و آنفولانزا پیشگیری کند.
• از قرار گرفتن کودک در معرض دود سیگار خودداری کنید. نوزادانی که وقت خود را در اطراف افرادی می‌گذرانند که سیگار می‌کشند، احتمال بیشتری دارد که به عفونت گوش مبتلا شوند.
• شیرخوار را در صورت امکان شیر دهید. شیر مادر به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
• هنگام شیر دادن، نوزاد در حالت نشسته باشد که خطر وارد شدن شیر به گوش میانی را کاهش دهد. اجازه ندهید کودک درحالی‌که دراز کشیده است شیر بخورد.
• تا حد امکان از آنتی‌بیوتیک استفاده نکنید. احتمال عفونت‌های گوش در کودکانی که در 3 ماه گذشته به عفونت گوش میانی مبتلا شده‌اند، بیشتر است. به‌ویژه اگر با آنتی‌بیوتیک درمان شده باشند.

در بیشتر افراد، عفونت گوش میانی بخشی از دوران کودکی است. عفونت‌ها ممکن است دردناک و ناتوان‌کننده باشند، اما در صورت مدیریت صحیح مشکلات طولانی‌مدت خیلی کم اتفاق می‌افتد.