لابیرنتیت (labyrinthitis) عفونت گوش داخلی است که ممکن است تعادل و شنوایی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. آن ممکن است در اثر سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت گوش میانی به گوش داخلی گسترش یابد.
این مقاله درباره علل، علائم، تشخیص و درمان لابیرنتیت است.
علل لابیرنتیت
گوش داخلی که به آن لابیرنت (labyrinth) نیز می‌گویند، وظیفه شنوایی و تعادل را بر عهده دارد. لابیرنت از دو قسمت اصلی تشکیل شده است:
- حلزون گوش ساختاری کوچک و حلزونی شکل است که ارتعاشات صدا را به تکانه‌های عصبی تبدیل می‌کند، این تکان‌ها به مغز می‌روند.
- سیستم دهلیزی متشکل از شبکه‌ای پیچیده از مجاری نیم‌دایره‌ای که با ارائه اطلاعاتی در مورد جهت‌یابی فضایی بدن، نقش مهمی در حفظ تعادل دارد.
حلزون گوش و سیستم دهلیزی از عصب دهلیزی-حلزونی اطلاعات را به مغز ارسال می‌کنند.
لابیرنتیت عفونت گوش داخلی است. آن باعث التهاب می‌شود که ممکن است ساختارهای این قسمت از گوش را تحت تاثیر قرار دهد و جریان اطلاعات حسی از گوش به مغز را مختل کند. این اختلال ممکن است منجر به طیف وسیعی از علائم، از جمله گیجی، سرگیجه و حتی کم شنوایی شود.
عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علت لابیرنتیت هستند، اما این بیماری گاهی‌اوقات ممکن است ناشی از عفونت باکتریایی باشد.
درحالی‌که هر دو نوع عفونت می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، لابیرنتیت باکتریایی به‌طور کلی شدیدتر از لابیرنتیت ویروسی است. روش‌های درمانی این دو بسیار متفاوت است، بنابراین مهم است که پزشک صحیح تشخیص دهد.
عوامل خطر
هرکسی ممکن است به لابیرنتیت مبتلا شود، اما برخی بیماری‌ها می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. بیماری‌هایی مانند:
- عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی، مانند سرماخوردگی و آنفولانزا
- عفونت گوش میانی
- مننژیت
- آسیب سر
- بیماری‌های تنفسی، مانندبرونشیت
- عفونت‌های ویروسی، مانند تبخال و سرخک
- بیماری‌های خودایمنی
دیگر عواملی که ممکن است احتمال ابتلا به لابیرنتیت را افزایش دهند عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- مصرف زیاد الکل
- سابقه آلرژی (حساسیت)
- استرس
- استفاده از داروهای خاص
علائم لابیرنتیت
علائم لابیرنتیت ممکن است ناگهانی و بدون هشدار بروز کنند. برخی از افراد مبتلا به این عفونت ممکن است علائمی را تجربه کنند که چند هفته طول بکشند، اما خودبهخود از بین بروند.
با‌این‌حال، دیگران ممکن است علائم طولانی‌مدت یا عودکنندهای را تجربه کنند که هنگام حرکت ناگهانی سر خود را نشان می‌دهند.
علائم لابیرنتیت شامل موارد زیر است:
- گیجی
- سرگیجه، که فرد احساس چرخش می‌کند یا محیط اطراف او می‌چرخد
- وزوز گوش، که گوش صدا می‌دهد
- حالت تهوع
- عدم تعادل
- مشکلات شنوایی یا بینایی
انواع لابیرنتیت
لابیرنتیت انواع محتلفی دارد که در ادامه با جزئیات بیشتری به آن‌ها می‌پردازیم.
لابیرنتیت ویروسی
بیشتر موارد لابیرنتیت ناشی از عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا است که به گوش داخلی منتقل می‌شود. لابیرنتیت ویروسی معمولا منجر به سرگیجه ناگهانی، حالت تهوع و استفراغ می‌شود. گاهی‌اوقات منجر به کم شنوایی نیز می‌شود.
لابیرنتیت ویروسی معمولا خودبهخود از بین می‌رود. هدف از استفاده دارو برای این نوع لابیرنتیت تسکین علائمی مانند گیجی و حالت تهوع است.
لابیرنتیت باکتریایی
لابیرنتیت باکتریایی دو نوع است:
لابیرنتیت سروزی
لابیرنتیت سروزی (serous labyrinthitis) که به آن لابیرنتیت سمی نیز گفته می‌شود، معمولا ناشی از عفونت باکتریایی در گوش میانی است که پزشکان از به آن اوتیت مزمن گوش میانی (COM) می‌گویند. اوتیت مزمن گوش میانی باعث تجمع مایعات در گوش میانی می‌شود که در صورت عدم درمان ممکن است به گوش داخلی پیشروی کند.
لابیرنتیت سروزی نوع کم شدت‌تر لابیرنتیت باکتریایی است و کم شنوایی فقط صداهای فرکانس بالا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم لابیرنتیت سروزی عبارتند از:
- سرگیجه ملایم
- حالت تهوع یا استفراغ
لابیرنتیت چرکی
این نوع لابیرنتیت هنگامی رخ می‌دهد که باکتری‌های گوش میانی وارد گوش داخلی می‌شوند. علائم این لابیرنتیت شدیدتر از لابیرنتیت سروزی است و به‌طور معمول فقط یکی از گوش‌ها را مبتلا می‌کند.
علائم لابیرنتیت چرکی (suppurative labyrinthitis) شامل:
- سرگیجه شدید
- تهوع و استفراغ
- وزوز گوش
- نیستاگموس، وضعیتی که باعث حرکات تکراری و کنترل‌نشده چشم می‌شود
- کم شنوایی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید
به محض بروز علائم لابیرنتیت باید به پزشک مراجعه کنید. لابیرنتیت ممکن است بدون درمان برطرف شود، اما تعیین علت این بیماری کلیدی برای پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت است.
پزشک می‌تواند تشخیص دهد که چه عفونتی مسئول علائم است عفونت ویروسی یا باکتریایی. او ممکن است آنتی‌بیوتیک را برای لابیرنتیت باکتریایی تجویز کند.
حتی اگر لابیرنتیت به‌خودی‌خود برطرف شود، بهتر است از پزشک بخواهید ارزیابی کند که آیا این بیماری آسیب دائمی ایجاد کرده است یا خیر.
تشخیص
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص لابیرنتیت وجود ندارد. پزشک معمولا معاینه کامل و ارزیابی عصبی برای رد دیگر بیماری‌ها انجام می‌دهد، بیماری‌هایی مانند:
- بیماری منییر
- نوریت دهلیزی (نوریت وستیبولار)
- آسیب سر
- تومور مغزی
- سکته
- بیماری قلبی‌عروقی
به‌ندرت، ناهنجاری‌های ساختاری داخل سر فرد می‌توانند علائم لابیرنتیت ایجاد کنند. برای رد این موارد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا اِم‌آرآی (MRI) را توصیه کند.
درمان لابیرنتیت
هدف از درمان لابیرنتیت تسکین علائم است. فرد می‌تواند آنتی‌هیستامینهای بدون نسخه را برای تسکین برخی از علائم لابیرنتیت ویروسی مانند حالت تهوع یا گیجی استفاده کند. آنتی‌هیستامینهای قوی‌تر مانند مکلیزین یا پرومتازین با نسخه پزشک در دسترس هستند.
پزشک همچنین ممکن است برای افرادی که علائم شدیدتری دارند، کورتیکواستروئیدها یا داروهای آرامبخش را تجویز کند. در مواردی که عفونت باکتریایی مسئول لابیرنتیت باشد، ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
در صورت تداوم علائم برای چندین ماه، پزشک ممکن است برای بررسی علائم آسیب دائمی شنوایی درخواست تست شنوایی‌سنجی دهد. پس از ارزیابی شنوایی، پزشک ممکن است استفاده از سمعک را توصیه کند.
هنگامی که لابیرنتیت مزمن یا طولانی‌مدت باشد، ممکن است نوعی درمان بهنام توانبخشی دهلیزی مفید باشد. این درمان شامل تمریناتی است که هدف آن‌ها بهبود تعادل و کاهش گیجی است.
درمانگران معمولا توانبخشی دهلیزی را با توجه به نیازهای خاص فرد توصیه می‌کنند، اما برخی از تمرینات معمول عبارتند از:
- حرکت چشم‌ها به بالا و پایین و از یک طرف به طرف دیگر
- خم کردن سر به جلو و عقب
- چرخاندن سر از یک طرف به طرف دیگر
- خم کردن تنه به جلو
- خم کردن تنه به دو طرف
- گرفتن و پرتاب توپ
- بالا و پایین رفتن روی سطح شیب‌دار
بیشتر افراد می‌توانند تمرینات توانبخشی دهلیزی را در خانه انجام دهند، اما شنوایی‌شناس یا فیزیوتراپیست بر پیشرفت آن‌ها نظارت کرده و تغییرات لازم را در تمرینات ایجاد می‌کنند.
عوارض
تشخیص و درمان زودهنگام لابیرنتیت می‌تواند خطر آسیب دائمی به گوش داخلی را کاهش دهد. موارد شدید لابیرنتیت ممکن است به آسیب دائمی سیستم دهلیزی و درجات مختلف کم شنوایی منجر شود.
لابیرنتیت همچنین می‌تواند منجر به بیماریی شود که به آن سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV) می‌گویند. سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم، نوعی سرگیجه است که در اثر حرکات ناگهانی سر ایجاد می‌شود. این بیماری خطرناک نیست، اما ممکن است خطر افتادن فرد را افزایش دهد.
بهبود
لابیرنتیت زندگی فرد را تهدید نمی‌کند. در بیشتر موارد، شنوایی و تعادل با گذشت زمان به‌حالت طبیعی برمی‌گردند. علائم سرگیجه و گیجی معمولا فقط چند روز طول می‌کشند.
بیشتر افراد چنانچه درمان مناسب دریافت کنند، به‌ویژه برای لابیرنتیت باکتریایی، بهبودی کامل پیدا می‌کنند. بهبودی از لابیرنتیت معمولا چند هفته طول می‌کشد.
هنگام بهبودی از لابیرنتیت، فرد باید استراحت کند و از هرگونه حرکت ناگهانی سر خودداری کند. ازآنجایی‌که این بیماری ممکن است تعادل و هماهنگی فرد را به‌میزان قابل‌توجهی تحت تاثیر قرار دهد، اجتناب از رانندگی و کار با ماشین آلات بالقوه خطرناک نیز ضروری است.
در هنگام حمله سرگیجه، فرد باید سعی کند آرامش خود را حفظ کند و از حرکت غیرضروری خودداری کند. بهتر است در هنگام حمله از چراغ‌های روشن و صفحه نمایش تلویزیون یا کامپیوتر پرهیز کنید. در عوض، مکانی آرام برای نشستن پیدا کند و منتظر بمانید تا پایان یابد.
افرادی که به لابیرنتیت مزمن مبتلا هستند، باید با پزشک خود در مورد سایر گزینه‌های درمانی مانند توانبخشی دهلیزی صحبت کنند.
نتیجه‌گیری
لابیرنتیت عفونت گوش داخلی است که ممکن است باعث حالت تهوع شود و تعادل و شنوایی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه علائم به‌طور معمول در طی چند هفته خودبهخود برطرف می‌شوند، اما مهم است که برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنید.
پزشک ممکن است برای تسکین علائم و کمک به بهبودی داروهایی را تجویز کند. در موارد شدید، لابیرنتیت درمان‌نشده ممکن است منجر به عوارض جدی طولانی‌مدت مانند آسیب دائمی به گوش داخلی و کم شنوایی شود.
