سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (Benign paroxysmal positional vertigo) یکی از علل شایع سرگیجه است. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که بلورها از یک قسمت گوش داخلی به قسمت دیگری منتقل می‌شوند و سیگنال‌ها ارسالی به مغز را مختل می‌کنند.
وقتی فردی سرگیجه را تجربه می‌کند، ممکن است احساس کند که محیط اطراف خود در حال چرخش است و یا محیط ثابت است و خودش می‌چرخد.
سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما این بیماری معمولا افراد بالای 50 سال را مبتلا می‌کند. سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم در زنان شایع‌تر از مردان است.
این بیماری تهدیدکننده نیست، اما آن می‌تواند باعث ناراحتی شود. در این مقاله قصد داریم به علائم، علل و گزینه‌های درمانی آن بپردازیم.
علائم سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم
- سرگیجه
- گیجی
- احساس سبکی‌سر
- از دست دادن تعادل
- حالت تهوع یا استفراغ
- مشکلات بینایی
- نیستاگموس، وضعیتی که باعث ایجاد حرکات سریع و غیرارادی چشم می‌شود
علائم سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم در افراد از نظر شدت و مدت زمان متفاوت است. تغییر جزئی در وضعیت سر ممکن است در بعضی از افراد علائم شدید ایجاد کند، درحالی‌که در دیگران حرکت سریع یا شدید سر ممکن است فقط علائم خفیفی ایجاد کند.
سرگیجه معمولا کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد، اما سایر علائم ممکن است برای چند روز یا هفته ادامه یابد.
علل و محرک‌ها سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم
گوش داخلی شامل دو قسمت متفاوت است:
- حلزون که ارتعاشات صدا را به تکانه‌های عصبی تبدیل می‌کند، و مغز آن را صدا تعبیر می‌کند.
- سیستم دهلیزی که اطلاعاتی در مورد موقعیت بدن ارائه می‌دهد و در تعادل و هماهنگی نقش اساسی دارد. آن از لابیرنت استخوانی، لابیرنت غشایی و مجاری نیم‌دایره‌ای تشکیل شده است.
سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم هنگامی اتفاق می‌افتد که بلورهای کربنات کلسیم که معمولا در لابیرنت غشایی دیده می‌شوند، به یک یا چند مجاری نیم‌دایره‌ای حرکت می‌کنند.
وقتی بلورهای كربنات كلسیم به اندازه كافی ایجاد می‌شود، حركت مایعات از طریق مجاری نیم‌دایره‌ای را مختل می‌كند و باعث تغییر در سیگنال‌هایی می‌شوند كه به مغز می‌روند.
حرکت سر می‌تواند باعث سرگیجه شود زیرا بلورهای جامد به نیروی جاذبه پاسخ می‌دهند. موقعیت و حرکات زیر می‌تواند سرگیجه را در افرادی که مبتلا به BPPV هستند تحریک کند:
- چرخاندن سر
- هنگام دراز کشیدن در رختخواب
- غلتیدن در رختخواب
- خم کردن سر به جلو
- تکیه دادن سر به عقب
تشخیص
پزشک می‌تواند سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم را پس از بررسی علائم و سابقه پزشکی فرد تایید کند. همچنین پزشک ممکن است معاینه انجام دهد و گوش را برای علائمی که ممکن است بیماری جدی دیگری را نشان دهد، ارزیابی کند.
آزمون‌هایی که پزشک می‌تواند برای تشخیص بیماری BPPV از آن‌ها استفاده کند شامل موارد زیر است:
- آزمون دیکس-هالپایک (Dix-Hallpike)
در طی این تست، فرد درحالی‌که پزشک سر او را می‌چرخاند، روی پشت خود دراز می‌کشد. در صورت داشتن سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم، این حرکات باید سرگیجه را القا کند. پزشک همچنین به دنبال حرکات سریع چشم خواهد بود که نشان‌دهنده وجود نیستاگموس است.
- ویدئونیستاگموگرافی (VNG)
پزشک از درخواست این آزمون برای ثبت حرکات چشم فرد در شرایط مختلف، مانند نگاه کردن به نور یا حرکت دادن سر استفاده می‌کند.
- تصویربرداری اِم‌آر‌آی (MRI)
اگر پزشک نتواند تشخیص را تأیید کند، ممکن است از MRI برای بررسی سر و گوش داخلی استفاده کند.
درمان و داروهای خانگی سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم
درمان سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم بیشتر بر بهبود پایداری بینایی و کاهش سرگیجه و گیجی تمرکز دارند.
درمان‌های مؤثر برای سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم شامل موارد زیر است:
مانور اپلی (Epley)
مانور اپلی شامل انجام یک سری از حرکات سر برای خارج کردن بلورهای کربنات کلسیم از مجاری نیم‌دایره‌ای است.
شنوایی‌شناس می‌تواند این روش درمانی را انجام دهد و به مردم یاد دهد که چگونه حرکات را در خانه انجام دهند.
برای انجام مانور اپلی:
- با نشستن در لبه تخت شروع کنید.
- سر را 45 درجه به راست بچرخانید.
- روی پشت دراز بکشید و سر را در همان زاویه 30 ثانیه نگه دارید.
- سر را چرخانده طوری که 45 درجه از سمت چپ آن قرار داشته باشد، سپس به مدت 30 ثانیه نگه دارید.
- بدن را به سمت چپ بچرخانید، سپس 30 ثانیه نگه دارید.
- از سمت چپ بنشینید.
- این مراحل را از طرف دیگر تکرار کنید، ابتدا سر را به سمت چپ بچرخانید.
مانورهای تغییر مکان، فوق‌العاده برای درمان سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم مفید هستند. در مطالعه‌ای در سال 2019 که شامل 359 نفر مبتلا به BPPV بود، محققان دریافتند که مانورهای جابجایی 1 ماه پس از درمان 75 تا100 درصد موفقیت داشته‌اند.
پزشک ممکن است به شخصی توصیه کند که چند روز پس از انجام مانور، سر خود را به حالت ایستاده نگه دارد. انجام این کار از بازگشت بلورها به مجاری نیم‌دایره‌ای جلوگیری می‌کند.
تمرینات توانبخشی Brandt-Daroff
این تمرینات نسبت به مانور اپلی کمتر موثر هستند، زیرا لزوما بلورهای کربنات کلسیم را از مجاری نیم‌دایره‌ای جدا نمی‌کنند. بااین‌حال، تمرینات Brandt-Daroff می‌تواند به کاهش علائم سرگیجه کمک کند.
برای انجام این تمرینات:
- در حالت نشسته در لبه یک تختخواب شروع کنید.
- به سمت چپ دراز بکشید، سر را به سمت راست بچرخانید تا صورت به سمت سقف خم شود.
- در این موقعیت به مدت 30 ثانیه بمانید.
- بنشینید و به موقعیت شروع برگردید.
- این تمرین را در سمت راست تکرار کنید.
ممکن است برخی از افراد بعد از اتمام تمرینات Brandt-Daroff احساس گیجی یا سبکی سر کنند. اگر این مورد باشد، آن‌ها باید منتظر بمانند تا سرگیجه قبل از ایستادن از بین برود.
در صورت مشاهده علائم جدید یا بدتر شدن علائم باید از انجام این تمرینات دست بکشید.
بتاهیستین (Betahistine)
بتاهیستین دارویی است که پزشکان برای درمان سرگیجه و سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم استفاده می‌کنند.
در تحقیقی در سال 2017، 305 بزرگسال مبتلا به سرگیجه دهلیزی هر روز به مدت 60 روز 48 میلی‌گرم بتاهیستین دریافت کردند. در پایان دوره درمانی، طبق گفته پزشکان، 4/94 درصد از شرکت‌کنندگان به درمان پاسخ مثبت دادند. بخش قابل‌توجهی از شرکت‌کنندگان کاهش علائم مربوط به سرگیجه مانند تهوع، استفراغ و ضعف را تجربه کردند.
در مطالعه دیگری در سال 2017، افراد مبتلا به سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم که هم با بتاهیستین و هم مانور اپلی تحت درمان قرار گرفتند، علائم اولیه بهبود و علائم تکراری کمتری از افرادی که فقط یکی از این درمان‌ها را دریافت کرده بودند، نشان دادند.
نکاتی برای زندگی با BPPV
افرادی که سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم دارند می‌توانند به شنوایی‌شناس و متخصص گوش و حلق و بینی برای تهیه برنامه درمانی مراجعه کنند. این طرح ممکن است شامل تمرینات توانبخشی، داروها و نکاتی برای مقابله با سرگیجه باشد.
نکات کلی برای زندگی با سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم شامل موارد زیر است:
- بررسی حرکات سر و موقعیت‌های سر که باعث سرگیجه می‌شوند
- از انجام حرکات ناگهانی سر خودداری کنید
- برای جلوگیری از ایجاد اختلال در بلورهای کلسیم، سر را به حالت ایستاده نگه دارید
هنگام گیجی یا سرگیجه ممکن است حرکت سر به‌آرامی در موقعیت خنثی یا دراز کشیدن روی تخت یا نیمکت به شما کمک کند، سپس صبر کنید تا این علائم برطرف شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید
اگر موارد زیر را تجربه کردید، باید به پزشک مراجعه کنید:
- سرگیجه‌های مکرر یا طولانی
- حالت تهوع یا استفراغ
- سردرد
- تب
- خستگی مداوم
- گردن درد
چنانچه فردی بعد از تحمل آسیب‌دیدگی سر یا گردن، علائم زیر را تجربه کند، باید فورا به پزشک مراجعه کند:
- گیجی طولانی مدت
- حالت تهوع یا استفراغ
- از دست دادن هوشیاری
- سردرد ناگهانی و شدید
- منگی یا تغییر در خلق و خوی
- استفاده از دست‌ها یا پاها مشکل است
خلاصه
سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV) یکی از علل شایع سرگیجه است. این بیماری هنگامی اتفاق می‌افتد که بلورهای کربنات کلسیم از لابیرنت غشایی به مجاری نیم‌دایره‌ای در گوش منتقل می‌شوند.
این بیماری تهدیدکننده زندگی نیست، اما می‌تواند باعث ناراحتی فرد شود و در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند.
هنگامی که بدن بلورهای کربنات کلسیم را مجددا جذب می‌کند، سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم از بین می‌رود. بااین‌حال، اگر علائم به‌خودی‌خود بهبود نیابد، افراد می‌توانند از چندین گزینه درمانی مؤثر استفاده کنند.
درمان‌های سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم معمولا بر روی حذف بلورهای ایجادکننده سرگیجه از مجاری نیم‌دایره‌ای تمرکز دارند. افرادی که مبتلا به این نوع سرگیجه هستند، می‌توانند در مورد روش‌های درمانی خود با پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یا شنوایی‌شناس صحبت کنند.
تمرینات خوب و مفید بود
سلام و وقت‌بخیر
ممنون از این‌که دیدگاه خود را ارسال کردید. سلامت و موفق باشید…
سلام مطالب عالی بود،فقط زمانی که من سرگیجه میگیرم اگه میلیمتری سرم رو تکون بدم استفراغ میکنم
در چنین شرایطی چطور این مانور رو انجام بدم؟
سلام و وقت‌بخیر
با توجه به این‌که حالت تهوع و استفراغ دارید، توصیه می‌شود به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
عالی بود، من طبق فیلم انجام دادم و خوب شدم
سلام و وقت‌بخیر
ممنون از این‌که دیدگاه خود را ارسال کردید. سلامت و موفق باشید.
سلام این مانورهارو چند بار در روز باید انجام داد یکمرتبه کافیست یا بیشتر؟
سلام و وقت‌بخیر
دوبار انجام دهید، اگر سرگیجه از بین نرفت به پزشک مراجعه کنید.
سلام؛ ممنون که انقدر دقیق توضیح دادین؛ من هر سال یا هر دوسال یکباری درگیر این بیماری میشم و خیلی عذاب آوره؛ این بیماری در من در حدی شدید است که تحمل آن برایم خیلی سخت است برای همین چند ساعت یا چند روز بی حرکت روی تخت می مانم؛ دارو های بتاهیستین و سیناریزین دارو های خیلی خوبین. می خواستم بپرسم آیا فشار های روانی دلیل این بیماری می توانند باشند؟
سلام و وقت‌بخیر
خیر، فشارهای روانی باعث سرگیجه وضعیتی نمی‌شوند.
با سلام احترام من الان مدت چند سال دچار این حالت هستم البته چند سال پیش بر اثر ضربه وخوردن مستقیم صورت به زمین دچار این علایم شدم.بعد از این اتفاق هرسال یک یا دوبار دچار چنین حالتی میشم با چرخش سر در حالت دراز کشیده بسمت راست دچار سرگیجه میشم و اطراف دور سرم میچرخه بعد ثابت میشه.واین حالت ممکنه در دراز کشیدن ویا سر بطرف بالا هم اتفاق بیوفته ممنون میشم راهنمایی کنید چون بر اثر ضربه چند سال پیش بوده ممکنه دچار اختلالات دیگری هم.بشوم
سلام و وقت‌بخیر
بهتر است برای تشخیص و توانبخشی سرگیجه به متخصص گوش و حلق و بینی یا شنوایی‌شناس مراجعه کنید.
سلام خدمت شما و تشکر بابت مطالب آموزنده و مفیدتون .
سلام من دو سال هست که متوجه این بیماریم شدم به دکتر گوش و حلق مراجعه کردم و قرص فلوناریزین یا سیبیلیوم رو تجویز کردن خیلی موثر بود اپلی هم انجام دادم ولی یکی دو بار در سال درگیرش میشم واقعن عذاب آوره الان هم دچارش شدم ولی متاسفانه پزشکم تو شهرستان نیستن میتونم از یه پزشک عمومی کمک بگیرم؟؟
سلام و وقت‌بخیر
برای انجام مانور اپلی به کلینیک شنوایی‌شناسی در شهرتان مراجعه کنید.
سلام. من سرگیجه، احساس پری در گوش، وزوز گوش دارم به نظرتون مشکل بنده همین بیماری سرگیجه خوش خیم هست یا منییر؟
سلام و وقت‌بخیر
علائم شما مشابه علائم بیماری منییر است، برای تشخیص به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
با سلام اینجانب خانم 51 ساله میباشم هفته پیش بعد احساس زنگ در گوش راستم به متخصص گوش حلق و بینی مراجعه کردم که ایشون نوار گوش برام نوشتن بعد از نوار گوش و تست نجوا دچار سرگیجه وضعیتی شدم که شنوایی سنج این مانور را چند بار انجام دادند که من تا 90 درصد سرگیجه ام فروکش کرد . بعد از استراحت تقریبا تموم شد ولی از اونروز تا به حال بعضی از وقتها پیش میاد . پزشک گوش میگه همین سرگیجه وضعیتی ولی بعضی اوقات مخصوصا صبحا که ناشتا هستم بعد از فعالیت در محل کار یکی دو ساعت بعد علایم شروع میشه که با خوردن مایعات شیرین تا حدودی برطرف میشه .ایا سرگیجه این مدلی من (که با تکان خوردن سر بیشتر میشه و فک میکنم من به دور اشیا میچرخم ) منشا غیر سرگیجه وضعیتی را ممکن است داشته باشه؟ با تشکر از مطالب بسیار خوب شما
سلام و وقت‌بخیر
ابتدا باید تست‌های تعادل برای شما انجام شود، لطفا مقاله سرگیجه را مطالعه کنید.
سلام
من تا حالا دو بار به فاصله ۴ماه دوچار سرگیجه شدم وعلامت دیگه ایی ندارم .هر دو بار هم ضربه خوردم و علائم داشتم.بعد از مصرف هیستیدین ظرف دو هفته و انجام مانور به تجویز متخصص سرگیجه خوب شدم.ایا امکان دوباره اتفاق افتادن این وضعیت وجود دارد؟چون استرسشو دارم که دوباره پیش بیاد
سلام و وقت‌بخیر
موارد ذکر شده در مقاله را رعایت کنید. مقاله درمان‌های خانگی سرگیجه را هم مطالعه کنید.
سلام ممنون بابت مقاله خوبتون
من ۱۶ سالمه تقریبا همه این چیزایی که گفتیدو دارم در کل سرمو تکون میدم یا دراز میکشم یا بلند میشم یا… برای چند ثانیه سرم گیج میره در طول روزم بنظرم یکم گیجم بنظرتون همینه؟یا باید چه ازمایشایی بدم تا معلوم شه یا چه دکتری برم؟ممنون میشم جواب بدید
سلام و وقت‌بخیر
به پزشک گوش و حلق و بینی یا شنوایی‌شناس مراجعه کنید.
سلام من ورزشکارم ژیمناستیک کار میکنم الان هم همین بیماری مبتلا شدم میخواستم ببینم بعد این بیماری میتونم به ورزش ادامه بدم
سلام و وقت‌بخیر
بله، ادامه بدید.
سلام.من این ورزشها رو سعی کردم انجام بدم ولی در اولین حرکت به سمت چپ سرگیجه م بقدری شدید بود که بدنم خیس عرق شد و حس کردم دارمدچار تشنج میشم حتی… خیلی سرگیجه م موقع چرخش سر به چپ زیاده….میشه راهنمایی م کنید؟ ضمنا من شهرستانی هستم و شنوایی سنجی نداریم اینجا. ممنون
سلام و وقت‌بخیر
بهتر است مانور را خودتان انجام ندهید، به پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
سلام من ورزشکارم این مریضیو گرفتم میتونم دوباره ادامه بدم
سلام فشار خون بالا داشتم بعدش سرگیجه گرفتم الان فشارم کنترله اما وقتی فقط سرم رو روی بالشت میگذارم و از روی بالشت سرم رو بر میدارم چند ثانیه دچار سرگیجه میشم و بعد رفع میشه چکار کنم
سلام و وقت‌بخیر
برای تشخیص نیاز است که پزشک گوش و حلق و بینی شما را معاینه کند. احتمال دارد که سرگیجه شما علت دیگری داشته باشد.
سلام
من 2 روزه این حالت رو داشتم
با چند بار مانور اپلی بنظرتون درست میشه؟
دو بار انجام دادم و حالت سرگیجه رفت
بنظرتون منطقیه؟
سلام و وقت‌بخیر
بله. در بیشتر موارد با انجام یک بار مانور اپلی سرگیجه بهبود می‌یابد.
سلام.من زمانی که سرم رو روی زمین میذارم(منظورم اینه که وقتی میخام بخوام)سرم برای چندثانیه گیج میره و همینطور وقتی سرم رو،رو به پایین خم میکنم چند ثانیه سرگیجه پیدا میکنم
من از سرگیجه ترسیدم و علت رو نمیدونستم رفتم دکتر و ایشون دکتر عمومی بودن و بعد تشخیص درست میخواستن مانور رو انجام بدن ک من خیلی برام وحشتناک بود و نزاشتم، حالا فقط دارو میخورم، کی خوب میشم؟
سلام. من ۳۱ سال دارم و حدود پنج ماه است که درگیر سرگیجه های مکرر هستم موقع خواب، تغییر زاویه سر، حرکت ناگهانی صندلی حالم رو بد میکنه. بیشتر موقع خواب و سر گذاشتن رو بالش به سراغم میاد. دوبار سابقه تشنج داشتم
آیا باید به متخصص گوش مراجعه کنم یا مغز و اعصاب؟
سلام و وقت‌بخیر
به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.