جرم گوش (earwax) یا سرومن (cerumen) ماده‌ای متمایل به رنگ زرد در مجرای گوش است که از غده سباسه در مجرای گوش ترشح می‌شود.
جرم گوش پوشش مجرای گوش را چرب، تمیز و محافظت میکند. این کار را با دفع آب، به دام انداختن خاک و جلوگیری از ورود حشرات، قارچ‌ها و باکتری‌ها به مجرای گوش انجام می‌دهد.
جرم گوش عمدتا از لایه‌های پوست تشکیل شده است.
آن شامل:
- کراتین: 60 درصد
- اسیدهای چرب اشباع‌شده و اشباع‌نشده با زنجیره بلند، اسکوالین (squalene) و الکل؛ 20-12 درصد
- کلسترول: 6-9 درصد
جرم گوش کمی اسیدی است و خاصیت ضدباکتریایی دارد. بدون جرم گوش، مجرای گوش خشک، مرطوب و مستعد ابتلا به عفونت می‌شود.
با وجود این، هنگامی که جرم گوش جمع می‌شود و یا سفت می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی از جمله کم شنوایی شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مشکلات جرم گوش و نحوه مدیریت آن‌ها، ادامه این مقاله را بخوانید.
علائم و مشکلات جرم گوش
اگر جرم گوش بیش از حد تجمع یافته و سفت شود، می‌تواند مانند درپوشی گوش را مسدود کند. گوش مسدودشده ممکن است دردناک باشد و ممکن است در شنوایی تاثیر بگذارد.
انسداد جرم گوش ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
- درد گوش
- عفونت گوش
- خارش گوش
- وزوز گوش، که صدایی در گوش است
- احساس پُری در گوش
- سرگیجه، یا احساس عدم تعادل که می‌تواند منجر به سرگیجه و حالت تهوع شود
- سرفه، به دلیل فشار ناشی از انسداد باعث تحریک عصب در گوش می‌شود
تجمع جرم گوش در مجرای گوش دلیل بسیاری از مشکلات و خرابی‌های سمعک است.
هنگام پاک کردن جرم گوش هرگز لازم نیست که چیزی در گوش خود قرار دهید. قرار دادن گوش پاک کن و اشیا دیگر در گوش می‌تواند جرم گوش را بیشتر داخل مجرای ببرد و مشکل را بدتر کند.
علل تجمع جرم گوش
افرادی که مقدار زیادی از جرم گوش در مجرای گوش‌شان تولید می‌شود، بیشتر احتمال انسداد گوش و تجمع جرم فشرده را دارند، یعنی جایی که جرم در مجرای گوش فرو می‌رود.
شنا می‌تواند باعث شود که برخی از افراد بیش از حد جرم گوش تولید کنند.
سمعک نامرئی و قالب سمعک پشت گوشی نیز باعث می‌شود جرم بهطور طبیعی از گوش خارج نشود، به‌طوری‌که منجر به تجمع آن در داخل گوش می‌شود. استفاده از وسایل برای از بین بردن جرم گوش یا رفع خارش گوش می‌تواند باعث بدتر شدن آن شود.
این موارد شامل موارد زیر است:
- گوش پاک کن
- گیره موی سر
- کلید
- دستمال کاغذی
این موارد می‌توانند باعث شوند که جرم در عمق مجرای گوش و نزدیک پرده گوش (صماخ) فرو برود. این وسایل همچنین می‌توانند به بافت‌های حساس گوش آسیب رسانند و احتمالا منجر به آسیب دائمی شوند.
تمیز کردن یا جرم‌گیری گوش را باید پزشک گوش و حلق و بینی انجام دهد.
عوامل خطر جرم گوش
برخی از افراد نسبت به سایرین مشکل بیشتری با جرم گوش دارند. این افراد معمولا یکی از ویژگی‌های زیر را دارند:
- افرادی که مجرای گوش آن‌ها باریک است یا کاملا تشکیل نشده است
- افرادی که مجرای گوش‌شان خیلی مو دارد
- افراد مبتلا به استئوما (Osteoma) یا رشد خوش‌خیم استخوان که در قسمت خارجی مجرای گوش وجود دارد
- کسانی که بیماری پوستی خاصی دارند، مانند اگزما (eczema)
- سالمندان، زیرا جرم گوش با افزایش سن، خشک و سفت‌تر می‌شود و این باعث افزایش احتمال فشردگی و تجمع جرم گوش می‌شود
- مبتلایان به عفونت‌های مکرر گوش و جرم گوش فشرده (impacted earwax)
- افراد مبتلا به لوپوس یا سندرم Sjogren
افرادی که مشکل یادگیری دارند، اغلب دچار مشکلات جرم گوش هستند، اما دلیل این امر نامشخص است.
درمان‌های خانگی جرم گوش
یك راه برای از بین بردن جرم گوش اضافی در خانه، تمیز كردن قسمت بیرونی گوش با لیف است.
از طرف دیگر، داروساز می‌تواند در مورد درمان‌های مناسب بدون نسخه شما را راهنمایی کند.
افراد همچنین می‌توانند با استفاده از راه‌حل‌های زیر که معمولا در داروخانه‌ها در دسترس هستند، استفاده کنند:
- پراکسید هیدروژن، ضدعفونی‌کننده ملایمی است که برای تمیز کردن زخم‌ها مفید است
- روغن کودک، روغن بادام یا روغن زیتون
- گلیسرین
- روغن معدنی
برای استفاده از قطره‌های گوش، افراد باید سر خود را کج کنند تا گوش به سمت بالا قرار گیرد، یک یا دو قطره بریزید و 2-1 دقیقه در این حالت صبر کنید. سپس باید سر خود را کج کنند به‌طوری‌که گوش رو به پایین باشد تا اجازه دهد مایع خارج شود.
اگر افراد این کار را دو بار در روز انجام دهند، معمولا ظرف 2 هفته جرم گوش بیرون می‌آید. معمولا در حالتی که فرد خواب است، جرم‌ها به‌تدریج بیرون می‌آیند.
هرگز نباید از گوش پاک‌کن یا کالای دیگری استفاده کنید که جرم گوش را بیرون بیاورید. وارد کردن اشیا داخل مجرای گوش می‌تواند به بافت‌های حساس در گوش آسیب برساند و وضیعت را بدتر کند.
درمان پزشکی
اگر درمان‌های خانگی موثر نباشند، مردم باید به‌جای این‌که خودشان سعی در خارج کردن جرم داشته باشند، به پزشک مراجعه کنند.
پزشک برای معاینه گوش از ابزار پزشکی به‌نام اتوسکوپ استفاده میکند. پزشک برای جرم‌گیری گوش ابتدا گوش را معاینه میکند. در این معاینه مشخص می‌شود که آیا جرم فشرده شده یا خیر.
جرم گوش گاهی‌اوقات خودبه‌خود در مجرای گوش داخل‌تر می‌رود و انسداد ایجاد میکند. درمان فقط در صورت انسداد گوش که باعث درد یا کم شنوایی می‌شود، ضروری است. در این موارد، پزشک احتمالا جرم گوش را خارج میکند.
روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد، از جمله روش‌های زیر:
قطره گوش
پزشک برای نرم کردن جرم، ابتدا قطره گوش تجویز میکند که آن را آسان‌تر خارج کند. افراد باید در دمای اتاق از قطره گوش استفاده کنند. جرم معمولا طی چند روز نرم می‌شود و به‌تدریج خودش بیرون می‌آید.
فرد مبتلا به پارگی پرده گوش یا عفونت گوش فعال نباید از قطره گوش استفاده کند.
شستشوی گوش
اگر قطره گوش موثر نبود، پزشک ممکن است شستشوی گوش را توصیه کند. پزشک برای جدا کردن و خارج کردن جرم‌ها، جریان آب پُر فشار را وارد مجرای گوش میکند.
در گذشته پزشکان از سرنگ فلزی برای شستشوی گوش استفاده می‌کردند که خطر کمی داشت.
اکنون، شستشوی الکترونیکی گوش وجود دارد که در دمای بدن، جریان آب را با دقت و تحت کنترل وارد مجرای گوش میکند. همچنین فشار اولیه را تا حد امکان پایین نگه می‌دارد.
در این روش ممکن است لازم باشد گوش را در زوایای مختلف نگه دارید که از رسیدن مایع به تمامی قسمت‌های مجرای گوش اطمینان حاصل شود.
اگر جرم گوش خیلی فشرده شده باشد، ممکن است پزشک هنگام شستشوی گوش چندین بار نیاز باشد که داخل گوش را با اتوسکوپ ببیند.
شستشوی گوش دردناک نیست، اما آب را با فشار وارد گوش کردن، ممکن است حس خوشایندی نداشته باشد. گاهی‌اوقات فرد ممکن است علائم دیگری را گزارش کند، در این موارد پزشک می‌تواند بررسی کند که آیا عفونت وجود دارد یا خیر.
اگر شستشوی گوش جرم را خارج نکند، ممکن است دوباره با استفاده از قطره نیاز به نرم کردن جرم گوش باشد و سپس تکرار شستشوی گوش. همچنین پزشک ممکن است پیش از شستشو حدود 15 دقیقه آب را در گوش قرار دهد.
چه زمانی شستشوی گوش مناسب نیست؟
شستشوی گوش در هر شرایطی برای همه مناسب نیست. در موارد زیر ممکن است این روش نامناسب باشد:
- فردی که در 12 ماه گذشته جراحی گوش انجام داده باشد.
- كودكی که دارای لوله تهویه (V.T) است، این لوله كوچك را پزشک برای تهویه گوش میانی داخل گوش قرار می‌دهد.
- جسم خارجی دیگری مجرای گوش را مسدود کرده باشد.
- فرد دچار شکاف کام مادرزادی باشد.
- فرد مبتلا به پارگی پرده گوش باشد.
- فرد عفونت گوش میانی (otitis media) دارد یا به‌تازگی به این عفونت مبتلا شده است.
- ترشح مخاط از گوش وجود داشته باشد که نشانه پارگی پرده گوش است.
اگر فردی پس از شستشوی گوش قبلی مشکلاتی مانند سرگیجه شدید یا درد را تجربه کرده باشد، نباید دوباره با این روش جرم‌گیری کند.
جرم‌گیری دستی
اگر شستشوی گوش امکان‌پذیر نبود، پزشک ممکن است برای تمیز کردن مجرای گوش، مکش (suction) یا برداشتن دستی را توصیه کند. برای مکش از ابزار کوچکی برای خارج کردن جرم گوش استفاده می‌شود.
برای خارج کردن دستی جرم ممکن است از ابزار نازک با حلقه کوچک در انتها استفاده شود.
سایر ابزارهایی که پزشکان ممکن است برای این روش استفاده کنند شامل کرت (curette)، قاشق و قلاب است. پزشک همچنین باید از میکروسکوپ مخصوصی استفاده کند که بتواند ببیند چه اتفاقی می‌افتد.
اگر فرد پس از برداشتن جرم گوش هنوز مشکل شنوایی یا وزوز گوش داشته باشد، برای بررسی سایر موارد ممکن است نیاز به تست شنوایی‌سنجی باشد.
شمع گوش
نویسندگان سرمقاله‌ای در وب‌سایت انجمن شنوایی آمریکا ابراز نگرانی کردند درباره روش درمانی جایگزین برای جرم گوش که به آن شمع گوش، مخروط گوش (ear coning) یا درمان با ترمو-گوش (thermo-auricular) می‌گویند.
این کار شامل قرار دادن پنبه یا لوله کتان توخالی در گوش، روشن کردن انتهای آن، سوزاندن آن برای حدود 15 دقیقه و سپس بیرون کشیدن آن است.
در انتهای شمع، اغلب ماده‌ای وجود دارد که به جرم گوش شباهت دارد، اما محققان هیچ مدرکی برای اثبات این که این روش جرم را از گوش خارج میکند، پیدا نکردند.
در حقیقت، مطالعاتی که به این عمل می‌پردازند، نشان داده‌اند که این روش جرم گوش را خارج نمی‌کند. افرادی که آن را امتحان کرده‌اند نیز عوارضی مانند سوختگی، پارگی پرده گوش و موم شمع یا سایر انسدادهای گوش را گزارش کرده‌اند.
نویسندگان این سرمقاله نتیجه می‌گیرند: «روش شمع گوش مناسب، معقول، ایمن یا موثر نیست و در واقع، هرگز نباید انجام شود.» سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) از شمع گوش پشتیبانی نمی‌کند و این روش را تایید نکرده است.
عوارض جرم گوش
در صورت عدم درمان، جرم گوش فشرده‌شده می‌تواند منجر به عفونت گوش شود. به‌ندرت، عفونت ممکن است به قاعده جمجمه گسترش یابد و باعث مننژیت یا فلج اعصاب جمجمه‌ای شود.
سرگیجه نیز ممکن است در صورت فشار جرم گوش بر روی پرده گوش یا غشای تمپانیک وجود داشته باشد. این علامت می‌تواند باعث حالت تهوع و احساس حرکت شود، حتی زمانی که شخص ایستاده است.
نتیجه‌گیری
جرم گوش فشرده می‌تواند ناراحت کننده باشد، اما معمولا با درمان‌های خانگی یا معالجه پزشکی برطرف می‌شود. شما ابتدا می‌توانید از قطره‌های گوش بدون نسخه استفاده کنید. اگر قطره موثر نبود، باید به پزشک مراجعه کنید. هرگز چیزی در گوش خود فرو نکنید، زیرا انجام این کار می‌تواند مشکل را بدتر کند و باعث آسیب دائمی شود. فقط از گوش پاک کن برای تمیز کردن قسمت‌های بیرونی گوش استفاده کنید و هرگز برای قسمت‌های داخلی از گوش پاک کن استفاده نکنید.