فلج بلز (Bell’s palsy) که به آن فلج بل یا فلج صورت نیز می‌گویند، بیماری است که باعث ضعف یا فلج موقت عضلات صورت می‌شود و ممکن است به‌دلیل عفونت ویروسی یا باکتریایی رخ دهد.
این مشکل ممکن است زمانی رخ دهد که عصب کنترل‌کننده عضلات صورت شما ملتهب، متورم یا فشرده شود. این عارضه باعث می‌شود که یک طرف صورت شما افتاده یا سفت و خشک شود. ممکن است در لبخند زدن یا بستن چشم خود در سمت آسیب‌دیده مشکل داشته باشید. در بیشتر موارد، فلج بل موقتی است و علائم معمولا طی چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند.
اگرچه فلج بلز می‌تواند در هرسنی رخ دهد، این عارضه بین افراد ۱۶ تا ۶۰ ساله شایع‌تر است. فلج بلز از نام آناتومیست اسکاتلندی چارلز بل (Charles Bell)، اولین کسی که این عارضه را توصیف کرد، نامگذاری شده است.
علل فلج بلز
فلج بلز زمانی اتفاق می‌افتد که عصب هفتم جمجمه‌ای متورم یا فشرده می‌شود و منجر به ضعف یا فلج صورت می‌گردد. علت دقیق این آسیب عصبی ناشناخته است، اما بسیاری از محققان پزشکی معتقدند که به احتمال زیاد توسط عفونتی ویروسی ایجاد می‌شود.
ویروس‌ها و باکتری‌هایی که با ایجاد فلج بل در ارتباط هستند عبارتند از:
- هرپس سیمپلکس که باعث تبخال و تبخال تناسلی می‌شود
- HIV که به سیستم ایمنی آسیب می‌رساند
- سارکوئیدوز، که باعث التهاب اندام می‌شود
- ویروس هرپس زوستر که باعث آبله‌مرغان و زونا می‌شود
- ویروس اپشتین-بار (Epstein-Barr) که باعث مونونوکلئوز می‌شود
- بیماری لایم (Lyme) که عفونتی باکتریایی ناشی از کنه‌های آلوده است
بسیاری از متخصصان بر این باورند که عاملی ممکن است عفونت ویروسی خفته‌ای را تحریک کند و آن را بیدار کند و موجب تحریک فلج صورت شود. اگر استرس دارید یا به‌تازگی بیمار بوده‌اید، این موارد می‌توانند محرک‌های احتمالی باشند. ضربه فیزیکی که اخیرا رخ داده یا حتی کمبود خواب نیز می‌توانند از محرک‌های احتمالی باشند؛ همچنین بیماری خودایمنی.
تصور این است که عصب صورت با تورم به عفونت واکنش نشان می‌دهد و این مسئله باعث ایجاد فشار در مجرای استخوانی (معروف به کانال فالوپ) می‌شود که عصب صورت از آن عبور می‌کند تا به کنار صورت برسد.
به گفته موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی، التهاب عصب صورت باعث کاهش جریان خون و اکسیژن به سلول‌های عصبی می‌شود. این آسیب به عصب جمجمه و سلول‌های عصبی ممکن است باعث فلج عضلات صورت شود.
سازمان ملی اختلالات نادر همچنین اشاره می‌کند که برخی از افراد ممکن است حتی استعداد ارثی برای ابتلا به فلج بل داشته باشند.
علائم فلج بلز
علائم فلج بلز می‌تواند از نظر شدت متفاوت باشد، از ضعف خفیف تا فلج کامل. هرچه عصب صورت در معرض التهاب و فشردگی بیشتری قرار گیرد، فلج شدیدتر می‌شود و مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا عصب بهبود یابد و عملکرد خود را بازیابد.
علائم فلج بل ممکن است ۱ تا ۲ هفته پس از ابتلا به موارد زیر ایجاد شود:
- سرماخوردگی
- عفونت گوش
- عفونت چشم
علائم معمولا به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و ممکن است هنگام صبح که از خواب بیدار می‌شوید یا وقتی می‌خواهید غذا بخورید یا چیزی بنوشید، متوجه آن‌ها شوید.
فلج بلز با ظاهر افتادگی در یک طرف صورت و ناتوانی در باز یا بسته کردن چشم در سمت آسیب‌دیده مشخص می‌شود. در موارد نادر، فلج بل ممکن است هردو طرف صورت شما را درگیر کند.
سایر علائم و نشانه‌های فلج بل عبارتند از:
- ضعف صورت
- افتادگی دهان
- ناتوانی در بروز حالات صورت، مانند لبخند زدن یا اخم کردن
- مشکل در تلفظ کلمات خاص
- خشکی چشم و دهان
- تغییر در حس چشایی
- آب‌ریزش از دهان
- حساسیت به صدا
- مشکل در خوردن و آشامیدن
- انقباضات عضلانی در صورت
- سوزش چشم در سمت درگیر سردرد
درصورت بروز هریک از این علائم فوری با پزشک خود تماس بگیرید. هرگز نباید خودتان تشخیص فلج بل بگذارید. علائم ممکن است مشابه علائم سایر بیماری‌های جدی مانند سکته مغزی یا تومور مغزی باشد.
عوامل خطر فلج بلز
احتمال ابتلا به فلج بلز افزایش می‌یابد اگر:
- باردار هستید
- دیابت داشته باشید
- عفونت ریه داشته باشید
- سابقه خانوادگی این بیماری را داشته باشید
تشخیص فلج بلز
پزشک ابتدا معاینه فیزیکی برای تعیین میزان ضعف در عضلات صورتتان انجام می‌دهد. پزشک همچنین از شما سوالاتی درمورد علائمتان می‌پرسد، ازجمله زمانی که این علائم رخ داده‌اند یا زمانی که برای اولین بار متوجه آن‌ها شده‌اید.
اگرچه هیچ ارزیابی آزمایشگاهی خاصی وجود ندارد که پزشکتان بتواند از آن استفاده کند تا مطمئن شود فلج بل دارید، پزشک می‌تواند از انواعی از ارزیابی‌ها برای کمک به تشخیص فلج بل استفاده کند.
این ارزیابی‌ها همچنین می‌توانند به رد دیگر علل احتمالی ضعف صورت که ممکن است نیاز به درمان داشته باشند، مانند سندرم گیلن باره (Guillain-Barré) یا بیماری لایم کمک کنند.
این ارزیابی‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایشات خون برای بررسی وجود عفونت باکتریایی یا ویروسی
- آزمایشات خون برای بررسی دیابت یا دیگر بیماری‌ها
- ارزیابی‌های تصویربرداری مانند MRI یا CT scan برای بررسی اعصاب صورت و رد احتمال سکته مغزی یا تومور مغزی
- آزمایش الکترومیوگرافی (EMG) که در آن پزشک الکترود‌های سیمی بسیار نازک را به عضله وارد می‌کند تا مشخص شود آیا آسیبی به اعصابی که عضلات صورت را کنترل می‌کنند وجود دارد یا خیر. این آزمایش می‌تواند میزان آسیب را نیز تعیین کند.
- درصورت مشکوک بودن به بیماری لایم ممکن است پونکسیون کمری انجام شود.
درمان فلج بلز
در بیشتر موارد، علائم فلج بل بدون درمان بهبود می‌یابد. بااین‌حال، چند هفته یا چند ماه طول می‌کشد تا عضلات صورت شما قدرت طبیعی خود را بازیابند.
درمان‌های زیر ممکن است به بهبودی شما کمک کند.
دارو
پزشک ممکن است دارو‌هایی توصیه کند، مانند:
• دارو‌های کورتیکواستروئیدی که التهاب را کاهش می‌دهند
• دارو‌های ضدویروسی یا ضدباکتریایی که اگر ویروس یا باکتری باعث فلج بل در شما شده باشد، ممکن است تجویز شود
• دارو‌های مسکن بدون نسخه، مانند ایبوپروفن یا استامینوفن، که می‌توانند به تسکین درد خفیف کمک کنند
• قطره‌های چشمی برای مرطوب نگه داشتن چشم آسیب‌دیده شما
درمان خانگی
• پچ چشمی (برای چشم خشکتان)
• برای تسکین درد، حوله‌ای گرم و مرطوب روی صورت خود قرار دهید
• ماساژ صورت
• تمرینات فیزیوتراپی برای تحریک عضلات صورتتان
عوارض احتمالی فلج بلز
بیشتر افرادی که یک دوره فلج بلز را تجربه کرده‌اند، بدون عارضه به‌طور کامل بهبود می‌یابند. بااین‌حال، ممکن است در موارد شدیدتر فلج بلز، عوارضی رخ دهد. این عوارض شامل موارد زیر است:
• ممکن است به عصب هفتم جمجمه‌ای آسیب وارد شود. این عصب، ماهیچه‌های صورت شما را کنترل می‌کند.
• ممکن است خشکی بیش از حد در چشم سمت آسیب‌دیده‌تان داشته باشید که می‌تواند منجر به عفونت چشم، زخم یا حتی از دست دادن بینایی شود.
• ممکن است دچار سینکینزی (synkinesis) شوید، وضعیتی که در آن حرکت یک قسمت از صورتتان باعث حرکت غیرارادی قسمتی دیگر می‌شود. برای مثال، ممکن است هنگام لبخند زدن چشمتان بسته شود.
مدیریت فلج بلز
درحالی‌که‌امیدوارانه منتظر هستید فلج بل برطرف شود، فراتر از مصرف دارو‌هایتان، چه کار‌های دیگری می-توانید برای مقابله با آن انجام دهید؟
• در طول روز از اشک مصنوعی یا قطره‌های چشمی استفاده کنید. اگر پلکتان به‌طور کامل بسته نمی‌شود یا نمی‌توانید پلک بزنید، ممکن است دچار خشکی چشم قابل‌ملاحظه‌ای شوید که به‌عنوان کراتیت مواجهه نیز شناخته می‌شود. بدون درمان، ممکن است به قرنیه‌تان آسیب وارد شود. چشم‌پزشک می‌تواند توصیه‌های دقیق‌تری درمورد این‌که چند بار در روز از قطره‌ها استفاده کنید به شما بدهد. اگر بیش از چهار بار در روز نیاز به استفاده از قطره‌های چشمی روان‌کننده دارید، حتما از قطره‌های چشمی بدون مواد نگهدارنده استفاده کنید که باعث تحریک چشم شما نمی‌شوند.
• در شب از پماد روان‌کننده سنگین در چشم خود استفاده کنید. این نوع پماد غلیظ‌تر جلوگیری می‌کند، از این‌که چشم شما هنگام خواب رطوبت از دست بدهد، اما ممکن است دید شما را تار کند. دقیقا قبل از خواب استفاده کنید.
• در شب، چشم آسیب‌دیده خود را ببندید. برای جلوگیری از خشک شدن چشم در طول شب، هنگام خواب از چسب جراحی برای بستن پلک خود استفاده کنید. هنگام بیدار شدن از خواب، با ملایمت چسب را بردارید تا به پلک یا پوست اطراف چشم آسیب نرسانید.
• استفاده از پچ چشمی را در نظر بگیرید. برخی از متخصصان پیشنهاد می‌کنند برای کاهش از دست دادن رطوبت و جلوگیری از خشکی چشم، پچ یا پارچه مرطوب روی چشم خود قرار دهید.
• از نی استفاده کنید. گاهی‌اوقات وقتی آب‌ریزش از دهان دارید، نوشیدن از لیوان سخت است. برای کاهش احتمال چکیدن آب یا سایر نوشیدنی‌ها در چانه سعی کنید از نی استفاده کنید.
• با کسی صحبت کنید. اگر نسبت به ظاهر خود احساس ناراحتی می‌کنید، از صحبت کردن درمورد احساسات خود با دوستی قابل اعتماد یا حتی مشاور یا درمانگر دریغ نکنید.
• درمان‌های جایگزین را در نظر بگیرید. درمان‌های مکمل علائم فلج بل را درمان نمی‌کنند، اما ممکن است به شما کمک کنند احساس بهتری داشته باشید. برای مثال، اگر روشی آرامش‌بخش موردعلاقه‌تان است یا استراتژی برای کاهش استرس دارید، از آن استفاده کنید.
• سعی کنید تا حد امکان استراحت کنید. مقابله با فلج صورت و تغییرات ناشی از آن می‌تواند استرس‌زا باشد. سعی کنید تا جایی که می‌توانید استراحت کنید، به اندازه کافی بخوابید و روی خوردن غذا‌های مغذی و مفید تمرکز کنید.
چشم‌انداز بلندمدت افراد مبتلا به فلج بلز
چشم‌انداز افراد مبتلا به فلج صورت معمولا خوب است. زمان بهبودی بسته به شدت آسیب عصبی ممکن است متفاوت باشد.
اگر آسیب عصبی خفیف باشد، ممکن است ظرف ۲ تا ۳ هفته پس از شروع اولیه علائم، شاهد بهبودی باشید. اگر آسیب عصبی شدیدتر باشد، ممکن است ۳ تا ۶ ماه طول بکشد تا متوجه بهبودی شوید. در موارد نادر، علائم ممکن است عود کنند یا دائمی باشند.
اگر علائم فلج بل دارید فوری با پزشک خود تماس بگیرید. درمان زودهنگام می‌تواند کمک کند زمان بهبودی شما تسریع شود و از هرگونه عارضه‌ای جلوگیری شود.
خلاصه
فلج بل بیماری است که باعث ضعف یا فلج عضلات صورتتان می‌شود، معمولا فقط در یک سمت صورت. فلج بل زمانی اتفاق می‌افتد که عصب جمجمه‌ای که عضلات صورت شما را کنترل می‌کند ملتهب، متورم یا فشرده می‌شود.
تشخیص فلج بل ممکن است برایتان ناراحت‌کننده باشد. هیچ‌کس دقیقا نمی‌داند که چه چیزی باعث این عارضه می‌شود و هیچ دارو یا درمانی وجود ندارد که بتواند به سرعت آن را رفع کند. همچنین، آنچه برای یک فرد مؤثر واقع می‌شود ممکن است برای شخصی دیگر کارساز نباشد.
فلج بلز معمولا مشکلی موقتی است، اما همچنان ممکن است به صبر زیادی نیاز داشته باشد، زیرا باید منتظر بمانید اعصاب و ماهیچه‌های صورتتان دوباره شروع به کار کنند.
پزشکتان ممکن است بتواند با شروع درمان و ارائه حمایت به شما کمک کند. همچنین ارزش آن را دارد که در مسیر بهبودی، چند روش را امتحان کنید تا تاثیر فلج بلز را روی صورت و زندگی خود کاهش دهید.
