کم شنوایی ممکن است حس ناخوشایندی باشد. اما، کسانی که از سمعک و کاشت حلزون استفاده می‌کنند، می‌دانند که پس از کم شنوایی زندگی وجود دارد و فناوری نقش مهمی در توانبخشی شنوایی دارد. علاوه بر دستگاه‌های شنوایی، تعدادی اپلیکیشن، ابزار، اسباب‌بازی و ابزار وجود دارد که می‌تواند تجربه شنوایی فرد را در محیط‌های مختلف تقویت کند. یکی از ابزارهای تقویت شنوایی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، تربیت شنوایی (Auditory training) است، تکنیک «آموزش مغز» برای گوش که اغلب برای بهبود مهارتهای شنوایی برای کاربران سمعک استفاده می‌شود.
تربیت شنوایی چیست؟
تربیت شنوایی تکنیکی است که برای تقویت مهارتهای شنوایی و بهبود درک گفتار استفاده می‌شود. آن شامل فعالیت‌های شنیداری رسمی (متمرکز) است که برای بهینه‌سازی درک گفتار از طریق تمرین فرایندهای شناختی‌ای که در گوش دادن نقش دارند، طراحی شده است. بهبود درک گفتار اغلب برای کاربران سمعک حتی در هنگام گوش دادن در محیط‌های پر سر و صدا مشاهده می‌شود.
اقدامات و تکنیک‌های مورد استفاده در تربیت شنوایی به‌طور مستمر در حال پیشرفت هستند و گسترش فناوری، دامنه خدمات در دسترس را برای کسانی که دستگاه‌های شنوایی دارند، افزایش داده است. اکنون، کامپیوترها و برنامه‌های آموزشی، تربیت شنوایی را در خانه شما ممکن کرده است.
چگونه تربیت شنوایی کار می‌کند؟
زمانی که مغز محروم از صدا دوباره به صدا دسترسی پیدا می‌کند (با استفاده از سمعک)، نواحی قشری مغز دچار نوعی سازماندهی مجدد می‌شوند. تصور می‌شود که در طی این فرآیند سازماندهی مجدد، سیستم شنوایی به‌ویژه به اثرات مثبت تربیت شنیداری حساس است. تمرینات تربیت شنوایی با کامپیوتر معمولا شامل تعدادی از فعالیت‌های دیدنی و گوش دادنی است که ممکن است برای بهبود درک گفتار در طول زمان انجام شود.
تربیت شنوایی برای چه کسانی موثر است؟
تربیت شنوایی معمولا برای افرادی انجام می‌شود که به‌تازگی تغییراتی را در عملکرد شنوایی خود تجربه کرده‌اند. برای مثال، دریافت‌کنندگان کاشت حلزون (CI) ممکن است از تربیت شنوایی فشرده همراه با فعال‌سازی اولیه کاشت حلزون بهره‌مند شوند. دیگر کاندیدهای تربیت شنوایی شامل بزرگسالانی با کم شنوایی ناگهانی، افرادی که به طرح‌های دیگر پردازش سیگنال سمعک روی آورده‌اند و افرادی که در حال شروع کاری جدید یا برنامه آموزشی هستند که نیاز به شنوایی دارد. بیمارانی که پس از استفاده از سمعک بهبود معقولی در عملکرد شنوایی و درک گفتار نداشته‌اند، نیز کاندیدای خوبی هستند، مانند کسانی که با سمعک خود سازگار شده‌اند، اما تمایل دارند از تربیت شنوایی برای تقویت بیشتر درک گفتار خود استفاده کنند.
با وجود این، بیشتر بزرگسالان دریافت‌کننده خدمات شنوایی‌شناسی از تربیت شنیداری آگاه نیستند. علاوه بر این، تعداد کمی از بیماران بزرگسال برای تربیت شنیداری ارجاع داده می‌شوند، زیرا این نوع توانبخشی معمولا تامین مالی نمی‌شود و بسیاری از شنوایی‌شناسان از تجویز و ارائه دستگاه‌های کمک شنوایی فراتر نمی‌روند.
فعالیت‌های شنیداری رسمی در مقابل فعالیت‌های شنیداری غیررسمی
«فعالیت‌های شنیداری رسمی» در تربیت شنوایی با «یادگیری» شنیداری که هر زمان کاربران سمعک به گفتار گوش می‌دهند، متفاوت است. سیگنال‌های جدید تقویت‌شده اغلب کمی متفاوت و حتی عجیب به‌نظر می‌رسند. شنوایی‌شناسان و متخصصان دستگاه‌های کمک شنوایی همیشه به کاربران جدید سمعک توصیه می‌کنند که ممکن است مدتی طول بکشد تا آن‌ها به صداهای جدیدی که سمعک به گوش و مغزشان می‌فرستد «عادت کنند».
در واقع، بخش زیادی از «تربیت شنیداری» غیررسمی در مرحله تنظیم اولیه سمعک و کاشت حلزون انجام می‌شود. افراد کم شنوا به‌طور دائمی در تلاش‌اند تا سیگنال‌های گفتاری دچار اعوجاج را درک کنند. گوش دادن به گفتار همیشه نوعی بازی حدس‌زنی است که در آن افراد از دانش خود در مورد زبان و محتوا برای پُر کردن شکاف‌های صوتی و اعوجاج سیگنال‌های گفتاری دریافتی استفاده می‌کنند. خبر خوب این است که افراد با گذشت زمان در این زمینه بهتر می‌شوند.
برنامه شنیداری رسمی تربیت شنوایی فرض می‌کند که کاربران سمعک این مرحله تنظیم اولیه را تکمیل کرده‌اند، یعنی در مهارتهای شنیداری خود به سطح بالایی رسیده‌اند و اکنون آماده‌اند تا با آموزش ساده عملکرد خود را بهبود بخشند.
در گذشته، تربیت شنوایی به دلایل مختلف به‌ندرت از نظر بالینی استفاده می‌شد، به‌دلیل این‌که خود را به جلسات گروهی اختصاص نمی‌دهد و باید به‌صورت یک به یک تمرین شود. دلیل دیگر این بود که حمایت از تحقیقاتی که ارزش آن را تایید می‌کرد، نسبتا کم بود و به‌نظر نمی‌رسید که زمان و هزینه‌ای را که مورد نیاز فعالیت بود، توجیه کند. این دیدگاه در حدود یک دهه اخیر به لطف تحولات در سه حوزه تغییر کرده است.
کاشت حلزون شنوایی
احساسات شنوایی‌ای که اولین نسل از کاربران کاشت حلزون دریافت کردند با آنچه که قبلا به آن عادت کرده بودند به‌قدری متفاوت بود که برای تطبیق با آن‌ها و یادگیری درک این احساسات جدید و عجیب صوتی به کمک نیاز داشتند. این شبیه به بیماران ارتوپدی است که پس از نوعی جراحی (لگن، زانو، شانه و غیره) فیزیوتراپی دریافت می‌کنند. به‌عبارت دیگر، اگر فیزیوتراپی به افراد مبتلا به مشکلات جسمانی پس از جراحی کمک می‌کند، چرا شنوایی درمانی (تربیت) به‌طور مشابه برای افراد دارای مشکلات شنوایی مفید نخواهد بود؟ و چرا درمان را فقط به کاربران کاشت حلزون محدود کنید، چرا افرادی که از سمعک استفاده می‌کنند نیز از آن بهره‌مند نشوند؟
مغز
دومین مورد از این تحولات، آگاهی در حال رشد نوروپلاستیسیتی (neuroplasticity) مغز بود – که زمانی تغییرناپذیر به‌نظر می‌رسید – اکنون شکل‌پذیر و در معرض تغییر دیده می‌شود. اکنون به‌نظر میرسد که تغییراتی در سیستم عصبی مرکزی رخ می‌دهد که در نتیجه قرار گرفتن مکرر در معرض محرک‌های شنیداری معنادار در یک موقعیت تمرینی است. به‌عبارت دیگر، به‌نظر میرسد که افراد مسن می‌توانند ترفندهای جدیدی یاد بگیرند.
کامپیوتر و اینترنت
سومین تحول، استفاده گسترده از کامپیوتر شخصی و آشنایی با اینترنت است. پیش از این، ارائه این خدمات از نظر اقتصادی برای پزشکان عملی نبود. برای مؤثر بودن، درمان باید به‌طور مکرر و در مدت زمان نسبتا طولانی انجام شود. هر درمانی که به نتیجه نهایی مربوط می‌شود به‌سادگی نمی‌تواند آن را به‌عنوان روشی بالینی ارائه داد. با استفاده از کامپیوترهای شخصی و یا آموزش آنلاین، اکنون این امکان برای افراد فراهم شده است که با صرفه‌جویی زیادی در هزینه و زمان، جلسات آموزشی مکرر را در خانه برگزار کنند. مؤثرترین روش، ترکیبی از فعالیت‌های بالینی و خانگی است که در آن متخصصان می‌توانند با مراجعین تعامل داشته باشند تا در صورت نیاز، نظارت و کمک کنند.
آیا تربیت شنوایی به بهبود مهارتهای گوش دادن کمک می‌کند؟
پاسخ کوتاه آن «بله» است به شرطی که برنامه مناسب و به اندازه کافی فشرده باشد (مدت طولانی‌تر و تعداد جلسات بیشتر در هفته). تحقیقات اخیر در مورد تربیت شنیداری بر برنامه‌های آموزشی مبتنی بر خانه متمرکز شده است، با نتایجی که حتی امیدوارکننده‌تر از مطالعات اولیه است.
منابع :
