شکاف لب و شکاف کام چیست ؟

شکاف لب (cleft lip) و شکاف کام (cleft palate) ناهنجاری­‌های مادرزادی هستند که در طول رشد جنین در صورت ایجاد می‌شوند. شکاف ممکن است قابل‌ مشاهده باشد و منجر به مشکلات پزشکی، رفتاری و اجتماعی شود.

با طب مدرن می‌توان جراحی‌های ترمیمی برای شکاف لب و کام انجام داد.

ساختارهای طبیعی در بدن شکل می‌گیرند و درحالی‌ که جنین در رحم رشد می­‌کند با هم ترکیب می­‌شوند. اگر با هم ترکیب نشوند، شکافی به­ وجود می‌آید که شکاف نامیده می‌شود.

مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری­‌های امریکا (CDC) تخمین می­‌زنند که در ایالات متحده سالانه حدود 2650 نوزاد با شکاف کام متولد می­‌شوند. سالانه حدود 4440 نوزاد دچار شکاف لب می‌­شوند که ممکن است با یا بدون شکاف کام رخ دهد.

در میان 15 نوع شکافی که ممکن است در دهان و صورت رخ دهد، شکاف لب و شکاف کام بین 50 تا 80 درصد از این ناهنجاری‌های مادرزادی را تشکیل می‌دهند و یکی از شایع‌ترین شکاف‌ها در ایالات متحده هستند.

شکاف لب و شکاف کام چیست؟

شکاف (cleft) شیار یا فاصله است.

شکاف لب ممکن است کوچک یا جزئی باشد و مانند فرورفتگی روی لب به ­نظر برسد. شکاف کامل می‌­تواند تا بینی گسترش یابد.

شکاف یک­طرفه در سمت راست یا چپ لب بالایی ایجاد می‌­شود. شکاف دوطرفه هر دو طرف را درگیر می­‌کند.

شکاف کام زمانی اتفاق می‌افتد که دو قسمت جمجمه که کام سخت را تشکیل می‌دهند با هم جوش نخورند. کام نرم نیز دارای درز یا شکاف است.

فردی که شکاف کام کامل دارد ممکن است شکافی در فک نیز داشته باشد، درحالی‌ که شکاف کام ناقص مانند سوراخی در سقف دهان به­ نظر می‌­رسد.

با جراحی مدرن، بیشتر موارد را می‌­توان با کمترین جای زخم ترمیم کرد.

اگر شکاف لب یا شکاف کام اصلاح نشوند، ممکن است منجر به موارد زیر شوند:

• مشکلات دندانی
• عفونت گوش و کم ­شنوایی احتمالی
• مشکلات تغذیه
• اعتماد به­ نفس پایین
• مشکلات گفتاری

تیمی از متخصصان، از پزشک خانواده گرفته تا گفتاردرمانگر، برای کمک به کودک مبتلا به شکاف فعالیت خواهند کرد، زیرا ممکن است باعث ایجاد طیفی از مشکلات رشدی شود.

علل شکاف لب و شکاف کام

در 12 هفته اول بارداری، جمجمه جنین در حال رشد است.

دو صفحه جدا از استخوان و بافت تشکیل شده و به‌­تدریج به ­سمت یکدیگر حرکت می‌­کنند. در این مرحله، آن­‌ها در دهان و بینی به هم می‌­پیوندند که جمجمه را تشکیل دهند. هم‌­جوشی ناقص منجر به شکاف می‌­شود.

عوامل خطر

برخی از ژن­‌ها، باعث ایجاد شکاف در برخی افراد بیشتر از دیگران می­‌شوند. بیشتر والدین مبتلا به شکاف، آن را به فرزندان خود منتقل نمی‌کنند، اما شکاف در بستگان نزدیک شایع است.

اگر مادر سیگار بکشد یا در طول هر ماه بارداری بیش از 10 واحد الکل مصرف کند، اگر اسید فولیک کافی نداشته باشد، یا به چاقی مبتلا باشد، احتمال خطر ممکن است بیشتر باشد.

بر اساس گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری­‌های امریکا، برخی داروها برای صرع، مانند توپیرامات (topiramate) یا اسید والپروئیک (valproic acid)، می‌توانند خطر شکاف لب را در خانم بارداری که در طول 3 ماه اول بارداری از آن­‌ها استفاده می‌­کند، افزایش دهد.

درمان شکاف لب و شکاف کام

طیف وسیعی از مداخلات برای کودکان متولد شده با شکاف در دسترس است.

متخصص ارتودنسی ممکن است در عرض یک هفته پس از تولد شروع به ترمیم کام و نزدیک کردن لب­‌ها به همدیگر کند.

این روش درمانی که به آن نازوآلوئالر مولدینگ (NAM) می­‌گویند، با هدف آماده‌سازی نوزاد برای جراحی آینده است.

جراحی برای بستن شکاف لب ممکن است طی 3 تا 6 ماه پس از تولد انجام شود. معمولا برای نوزاد بین 9 تا 18 ماهگی درمان شکاف کام انجام می‌شود.

این باید کودک را قادر سازد بدون مشکلات بیشتر صحبت کند و غذا بخورد.

جراحی ترمیمی می­‌تواند به تنظیم مجدد فک کمک کند.

در مواردی که کودک برای اصلاح فک نیاز به جراحی دارد، برخی از پزشکان ترجیح می دهند پیش از انجام عمل جراحی صبر کنند تا کودک به سن 10 تا 12 سالگی برسد.

انتظار برای رشد همه دندان­‌های بالغ پیش از جراحی ممکن است از نیاز به جراحی­‌های ترمیمی بیشتر جلوگیری کند.

متخصصان دیگر ترجیح می‌دهند فک را زودتر اصلاح کنند و استدلال می­‌کنند که گفتار درمانی در سنین بالاتر اثربخشی کمتری دارد.

بیشتر کودکان مبتلا به شکاف لب یا کام در حین رشد به ترکیبی از روش­‌ها و عمل‌­های جراحی نیاز خواهند داشت.

شکاف گاهی به برجستگی آلوئولی فک بالا می‌­رسد، لب‌ه­ای که در امتداد آن فک بالا به دندان­‌ها می­‌پیوندد. هنگامی که این اتفاق می‌­افتد، جراح بافت استخوانی را از قسمت دیگری از بدن مانند لگن می‌­گیرد و از آن برای پر کردن شکاف استفاده می­‌کند.

در بسیاری از کشورها، تیم شکاف کام یا تیم جمجمه و صورت، نوزاد را تا رسیدن به بزرگسالی تحت نظر دارند. برای برخی افراد، نظارت ممکن است مادام‌العمر ادامه یابد.

اثر زخم ناشی از جراحی شکاف مدرن اغلب کوچک است، اما فرد ممکن است در آینده برای اصلاح زیبایی بافت زخم باقی‌مانده، جراحی بیشتری دریافت کند.

گفتار و شنوایی

شکاف لب و شکاف کام به ­دلیل نقش مرکزی لب­‌ها، کام و زبان در تشکیل کلمات می‌­توانند در گفتار تاثیر گذارند.

این ناهنجاری ممکن است منجر به احتمال خطر بیشتر ابتلا به عفونت گوش شود که می‌­تواند به شنوایی آسیب برساند.

لوله­‌های تمپانوستومی (tympanostomy) ممکن است به جلوگیری از تجمع مایع در گوش میانی کمک کنند.

آسیب­‌شناس گفتار و زبان می‌­تواند به حل مشکلات گفتاری کمک کند. کودک ممکن است به انواع دیگری از جراحی در کنار ترمیم شکاف نیاز داشته باشد تا میزان هوایی که در حین صحبت از بینی خارج می­‌شود را کاهش دهد.

گفتار درمانگر همچنین ممکن است به کودک کمک کند که مشکلات گفتاری را که پیش از ترمیم وجود داشته، اصلاح کند.

کودکان مبتلا به شکاف یاد می­‌گیرند که هنگام صحبت کردن، جبران کنند. پس از ترمیم، آن­‌ها باید روش‌­های جدید تشکیل کلمات را بیاموزند.

زندگی اجتماعی

امروزه، کودک مبتلا به شکاف احتمال بیشتری دارد که در سنین پایین جراحی ترمیمی موثری انجام دهد، به دلیل این‌که جراحی تاثیرات اجتماعی و مشکلات مربوط به خویشتن‌­شناسی ناشی از شکاف لب یا کام را ممکن است کاهش ­دهد.

حتی در این صورت، ممکن است کودک از سنین پایین برای تعامل با کودکان دیگر به تشویق نیاز داشته باشد. سایر کودکان ممکن است بپرسند که چرا ظاهر فردی با شکاف لب متفاوت است. کودک مبتلا به شکاف باید بتواند این بیماری را برای دوستان خود توضیح دهد.

اگر شکاف باعث مشکلات شنوایی و گفتاری شود، مهم است که والدین یا مراقبان این موارد را با مدرسه در میان بگذارند. سپس معلمان می­‌توانند مطمئن شوند که کودک روی صندلی­ می­‌نشیند که دیدن و شنیدن در آن راحت­‌تر است.

مشکلات دندانی

کودکان مبتلا به شکاف لب یا کام بیشتر از سایر کودکان مشکلات دندانی را تجربه می‌­کنند.

برجستگی آلوئولی، برآمدگی­ استخوانی که از دندان‌های بالا و لثه حمایت می‌کند، ممکن است به­‌طور کامل رشد نکند.

ممکن است کودک برای صاف کردن و تغییر موقعیت دندان­‌ها به بریس­‌های ارتودنسی نیاز داشته باشد.

پوسیدگی دندان در بین کودکان مبتلا به شکاف لب، کام یا هر دو شایع‌­تر است. رعایت بهداشت دهان و دندان می‌تواند به کاهش خطر پوسیدگی و مشکلات دندانی کمک کند.

پیشگیری

شکاف کام می­‌تواند برای والدین و کودکان چالش­ برانگیز باشد، اما جراحی ترمیمی و دیگر مداخلات در حال حاضر به­‌طور گسترده در دسترس هستند.

هیچ راهی برای پیشگیری از شکاف کام وجود ندارد، اما پرهیز از مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری می­‌تواند خطر ابتلا به شکاف و سایر مشکلات را کاهش دهد. پیش از مصرف هرگونه دارو در دوران بارداری با پزشک مشورت کنید.

اگر شکاف در یک یا هر دو خانواده والدین وجود داشته باشد، والدین همچنین می‌­توانند پیش از بارداری به­ دنبال مشاوره ژنتیک باشند تا به آن­‌ها در درک خطر ابتلا به شکاف کام نوزاد کمک کند.

نتیجه‌گیری

شکاف کام یا لب، نوعی ناهنجاری مادرزادی است که در آن شکافی در لب بالایی یا سقف دهان ایجاد می‌شود.

این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که هنگام رشد جنین استخوان‌های جمجمه به‌­درستی با هم ترکیب نمی‌شوند.

آن می­‌تواند منجر به مشکلاتی در گفتار، تغذیه و شنوایی و همچنین تغییر ظاهر صورت شود. این­ موارد می‌­تواند بر اعتماد به نفس، خویشتن­‌شناسی و زندگی اجتماعی نوزاد تاثیر گذارد.

جراحی ترمیمی در دسترس است و درمان‌های مختلفی از جمله گفتاردرمانی و لوله‌های تمپانوستومی می‌توانند به بازگرداندن عملکرد شنوایی و گفتار کمک کنند. کودکان مبتلا به شکاف کام همچنین ممکن است به کار دندان­پزشکی بیشتری نیاز داشته باشند.

این بیماری ممکن است تاثیر قابل‌توجهی در سلامت کودک در سال­‌های اولیه داشته باشد، اما چشم‌انداز آن معمولا بسیار خوب است.

سوال:

عوارض طولانی­ مدت شکاف لب پس از انجام عمل جراحی ترمیمی چیست؟

پاسخ:

اگر کودک شکاف لب داشته باشد و شکاف کام نداشته باشد، جراحی معمولا در سال اول انجام می­‌شود.

پس از آن، کودک می‌­تواند زندگی مشابه فردی بدون شکاف داشته باشد. همچنین نیاز به پیگیری‌های بعدی است، به دلیل این‌که ممکن است با خطر بیشتر ابتلا به عفونت گوش و مشکلات شنوایی مواجه شود.

آن­‌ها همچنین باید به بهداشت دهان و دندان توجه کافی داشته باشند، زیرا در معرض خطر بیشتری برای پوسیدگی و مشکلات دندانی قرار دارند. کودکان مبتلا به شکاف با افزایش سن بیشتر به مراقبت­‌های ارتودنسی نیاز دارند.

برخی از کودکان بعدها برای شکاف لب خود به جراحی دیگری نیاز دارند.