بیماری حرکت

 بیماری حرکت اختلال بسیار شایعی در گوش داخلی است. در اثر حرکت مکرر وسیله نقلیه یا هر حرکتی دیگری که گوش داخلی را مختل کند، ایجاد می‌شود.

برخی افراد هنگام سوار شدن هواپیما، اتومبیل یا پارک تفریحی حالت تهوع و حتی استفراغ را تجربه می‌کنند. در مطالعه‌ای که در سال 2013 در PloS one منتشر شده است، نشان می‌دهد که فیلم‌های 3 بعدی نیز می‌توانند باعث حالت تهوع شوند.

این حالت عموماً بیماری حرکت (motion sickness) نامیده می‌شود. هنگام سوار شدن قایق یا کشتی‌، معمولاً به آن بیماری دریا (sea sickness) یا دریازدگی گفته می‌شود – اما همان بیماری حرکت است.

• هیچ تفاوتی بین بیماری حرکت و بیماری دریا وجود ندارد.
• افراد و حیوانات فاقد عملکرد سیستم دهلیزی (تعادل) در برابر بیماری حرکت مصون هستند.
• بدون وجود اندام‌های حرکتی-حسی در گوش داخلی، بیماری حرکت رخ نمی‌دهد، و این نشان می‌دهد که گوش داخلی در بیماری حرکت دارای اهمیت است.
• علائم بیماری حرکت شامل حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه است.

علل بیماری حرکت

حرکت توسط مغز از طریق مسیرهای مختلف سیستم عصبی از جمله گوش داخلی، چشم‌ها و بافت‌های سطح بدن حس می‌شود.

هنگامی که بدن به طور عمدی حرکت می‌کند ، به عنوان مثال هنگام راه رفتن، ورودی از تمام مسیرها توسط مغز ما هماهنگ می‌شود.

علائم بیماری حرکت هنگامی بروز می‌کند که سیستم عصبی مرکزی پیام‌های متناقضی از سیستم‌های حسی دریافت می‌کند: گوش داخلی، چشم‌ها، گیرنده‌های پوست و گیرنده‌های حسی عضلات و مفاصل.

به عنوان نمونه، اگر کسی روی قایق یا داخل اتومبیل نشسته باشد (از پنجره به بیرون نگاه نکند)، گوش‌های داخلی او احساس حرکت بالا و پایین و همچنین چپ و راست می‌کنند، اما چشمانش منظره ایستا را مشاهده می‌کند، انگار اصلا در حال حرکت نیست. فرض بر این است که تناقض بین ورودی‌ها عامل بیماری حرکت است.

علائم

علائم این بیماری شامل موارد زیر است:

• حالت تهوع
• استفراغ
• رنگ‌پریدگی
• تعرق
• تنگی نفس
• گیجی
• خواب آلودگی
• احساس ناراحتی
• احساس ضعف
• سردرد
• اضطراب خفیف
• خمیازه کشیدن

تشخیص

در بیشتر موارد بیماری حرکت خفیف و قابل درمان است.

در موارد بسیار شدید و مواردی که به تدریج بدتر می‌شوند، نیاز به مراجعه به پزشکی است که مهارت ویژه‌ای در بیماری‌های گوش، تعادل و سیستم عصبی دارد.

برای تشخیص بیماری حرکت، پزشک در مورد علائم سؤال می‌کند و می‌داند که معمولاً چه عواملی باعث این بیماری می‌شوند (مانند سوار قایق شدن، پرواز با هواپیما یا رانندگی در اتومبیل). تست‌های آزمایشگاهی معمولاً برای تشخیص بیماری حرکت لازم نیست.

درمان بیماری حرکت

علائم نگران‌کننده بیماری حرکت معمولاً ‌هنگامی که حرکت متوقف می‌شود، از بین می‌روند. اما همیشه این‌طور نیست. برخی از افراد حتی پس از اتمام سفر، چند روز از علائم رنج می‌برند. بیشتر افرادی که در گذشته دچار بیماری حرکت شده‌اند از پزشک خود می‌پرسند که چگونه دفعه بعد از بروز آن جلوگیری کند. روش‌های درمانی زیر ممکن است به شما کمک کند:

نگاه کردن به افق

یکی از روش‌های ساده این است که از پنجره وسایل نقلیه در حال حرکت بیرون را نگاه کنید و به سمت افق در جهت سفر خیره شوید. این کمک می‌کند تا با ارائه مجدد تصویری از حرکت، حس درونی تعادل را مجدداً جهت‌گیری کنید.

بسته نگه‌داشتن چشمان و چرت زدن

در شب یا در کشتی بدون پنجره، به سادگی چشمان خود را ببندید، یا در صورت امکان چرت بزنید. این عمل تناقض بین ورودی چشم و گوش داخلی را برطرف می‌کند.

جویدن

روش ساده‌ای برای تسکین بیماری خفیف ماشین، جویدن است. آدامس‌ برای کاهش بیماری حرکت در ماشین در برخی از مبتلایان مؤثر است.

با‌این‌حال، جویدن آدامس تنها روش برای رفع اثرات خفیف بیماری ماشین نیست، تنقلات روی شیرینی یا حتی جویدن سایر مواد غذایی، اثرات سوء تناقض بین بینایی و تعادل را کاهش می‌دهد.

هوای تازه

هوای تازه و خنک نیز می‌تواند بیماری حرکت را کمی تسکین دهد، اگرچه احتمالاً این موضوع مربوط به پرهیز از بوی ناخوشایند است، که ممکن است حالت تهوع را بدتر کند.

زنجبیل

زنجبیل باعث کاهش علائم بیماری حرکت می‌شود. به شکل قرص موجود است یا می‌توان یک جوانه تازه زنجبیل را برای رفع علائم جوید. بحث بر سر این است که کدام یک از این دو به کاهش علائم کمک می‌کنند: جویدن یا زنجبیل.

پیشگیری

چند نکته مهم برای پیشگیری از بیماری حرکت:

• همیشه در موقعیتی بنشینید تا چشم‌ها بتوانند ببینند همان حرکتی را که بدن و گوش داخلی احساس می‌کنند.
• در ماشین، در صندلی جلو بنشینید و به مناظر دوردست نگاه کنید.
• در قایق روی عرشه بروید و حرکت افق را تماشا کنید.
• در هواپیما، کنار پنجره بنشینید و به بیرون نگاه کنید. همچنین در هواپیما، صندلی روی بال‌ها را انتخاب کنید، برای اینکه حرکت به حداقل برسد.
• در صورت تجربه بیماری حرکت، هنگام مسافرت مطالعه نکنید و در صندلی رو به عقب نشینید.
• با مسافر دیگری که دچار بیماری حرکت است، صحبت نکنید.
• بلافاصله قبل و هنگام مسافرت از عطرهای تند و غذاهای پرادویه یا چرب پرهیز کنید.

دارو

درحالی‌که درمان‌های خانگی مؤثر هستند، اما داروها نیز راه خوبی برای جلوگیری از بیماری حرکت هستند و بهتر است قبل از مسافرت مصرف شوند.

• اسکوپولامین (Scopolamine): متداول‌ترین دارو برای بیماری حرکت است. باید قبل از شروع علائم مصرف شود. به صورت برچسب موجود است و 8-6 ساعت قبل از سفر در پشت گوش قرار ‌گیرد.
• پرومتازین (Promethazine): باید 2 ساعت قبل از سفر استفاده شود. اثر دارو 8-6 ساعت طول می‌کشد. عوارض جانبی ممکن است شامل خواب‌آلودگی و خشکی دهان باشد.
• سیکلیزین (Cyclizine): هنگامی که حداقل 30 دقیقه قبل از سفر استفاده شود، مؤثر است. برای کودکان کمتر از 6 سال توصیه نمی‌شود و عوارض جانبی آن مشابه اسکوپولامین است.
• دیمن‌هیدرینات (Dimenhydrinate): هر 8-4 ساعت مصرف شود. عوارض جانبی مشابه اسکوپولامین است.
• آدامس دیمن‌هیدرینات: تیمی از متخصصان در نشست سالانه انجمن علمی دانشمندان داروسازی در سال 2012 در مورد مطالعه‌ای صحبت کردند که نشان داده، بیماران می‌توانند این دارو را از طریق گونه جذب کنند.
• مکلیزین (Meclizine): هنگامی که 1 ساعت قبل از مسافرت استفاده شود، مؤثر است. برای کودکان زیر 12 سال توصیه نمی‌شود و عوارض جانبی ممکن است شامل خواب‌آلودگی و خشکی دهان باشد.