آکوستیک نوروما (acoustic neuroma) تومور غیرسرطانی یا خوش‌خیم است که در اعصابی که از گوش داخلی به مغز می‌رسد، تاثیر می‌گذارد. این تومور عملکرد اعصاب شنوایی و تعادل را مختل کرده و منجر به کم شنوایی و وزوز گوش یا زنگ‌زدن در گوش می‌شود.
در مراحل بعدی، آکوستیک نوروما ممکن است در اعصاب مخچه و ساقهمغز نیز تاثیر بگذارد و باعث افزایش فشار در مغز شود. این اثرات ممکن است تهدیدکننده زندگی باشد. بااینحال، تومور به دیگر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابد.
نام‌های دیگر نوروم آکوستیک نوروما، آکوستیک نورینوما (acoustic neurinoma) ، وستیبولار شوانوما (vestibular schwannoma) و تومور عصب شنوایی است.
لایه‌ای از سلول‌ها که پزشکان آن را سلول‌های شوان (Schwann cells) می‌نامند، تقریبا تمام اعصاب سالم بدن را می‌پوشاند. سلول‌های شوان نقشی مانند عایق و پشتیبان برای تکانه‌های عصبی ایفا می‌کنند. اگر این سلول‌ها با سرعت زیاد شروع به تکثیر در اطراف عصب هشتم جمجمه‌ای کنند، آکوستیک نوروما رخ می‌دهد.
تومور آکوستیک نوروما معمولا طی چند سال به‌آرامی رشد می‌کند، اما در نهایت ممکن است چندین علامت به‌طور ناگهانی ظاهر شوند.
آکوستیک نوروما نادر است. بر اساس اعلام سازمان ملی بیماری‌های نادر امریکا (NORD)، از هر 100.000 نفر یک نفر را مبتلا می‌کند. هر سال حدود 2500 تشخیص جدید در ایالات متحده وجود دارد و معمولا بین 30 تا 60 سالگی ظاهر می‌شود.
درمان آکوستیک نوروما
درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- سن فرد مبتلا
- سلامت عمومی فرد مبتلا
- محل و اندازه تومور
در برخی موارد، پزشک انتظار همراه با پیگیری را توصیه می‌کند. اگر تومور كوچك باشد یا آهسته رشد کند، ممکن است نیازی به اقدام بیشتر نباشد. اگراقدام به درمان لازم باشد، هما‌ن‌طور که در اینجا توضیح خواهیم داد، گزینه‌های مختلفی وجود دارد.
جراحی با اشعه (Radiosurgery)
این روش، نوعی پرتودرمانی است که تومور را با اشعه به روشی دقیق هدف قرار می‌دهد. پزشکان همچنین آن را «چاقوی گاما» (gamma knife) می‌نامند و آن را درمانی غیرتهاجمی می‌دانند. پزشک از بی‌حسی موضعی برای بی‌حس کردن پوست سر استفاده می‌کند. اسکن‌های تصویربرداری محل تومور را مشخص می‌کند و به پزشک نشان می‌دهد در کدام قسمت پرتوهای درمانی را اعمال کند.
ممکن است فرد به چندین جلسه درمانی نیاز داشته باشد و حتی ممکن است فرایند درمان هفته‌ها، ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد تا اثرات آن دیده شود و گاهی‌اوقات تومور مجدد باز‌می‌گردد.
جراحی با اشعه تنها در مواردی گزینه درمانی است که قطر تومور 3 سانتی‌متر یا کمتر باشد.
جراحی میکروسکوپی (Microsurgery)
این روش به جراح اجازه می‌دهد که با استفاده از ابزارهای مخصوص، تمام یا بخشی از تومور را با برش در جمجمه، تحت بیهوشی عمومی، خارج کند. گاهی‌اوقات، جراحان فقط می‌توانند بخشی از تومور را بردارند، زیرا برداشتن همه آن ممکن است باعث آسیب به اعصاب صورت شود. آسیب به اعصاب صورت ممکن است منجر به فلج در صورت شود.
پزشک ممکن است برای کاهش اندازه یا محدود کردن رشد تومور یا از بین بردن هر گونه اثر باقی‌مانده از تومور پس از جراحی میکروسکوپی، از جراحی با اشعه استفاده کند. هدف قرار دادن دقیق با استفاده از اشعه‌های جراحی، پزشک را قادر می‌سازد که احتمال آسیب به بافت‌های سالم اطراف تومور را به حداقل برساند.
پس از جراحی
پس از جراحی، پزشک روند بهبود فرد را پیگیری کرده و احتمال بازگشت علائم را بررسی می‌کند.
گاهی‌اوقات، احتمال کم شنوایی پس از عمل جراحی بسیار زیاد است، به‌ویژه اگر تومور در سمت عصب شنوایی باشد. در این موارد، پزشک معمولا انجام عمل جراحی را تا جای ممکن به تاخیر می‌اندازد. برای جبران کم شنوایی در برخی موارد استفاده از سمعک توصیه می‌شود.
دیگر عوارض جانبی درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گیجی
- ضعف یا بی‌حسی در صورت
- کاهش میزان هوشیاری در صورت بروز لخته خون یا انسداد مایع مغزی‌نخاعی
- در صورت تداخل درمان در اعصاب، احتمال مشکلات چشمی از جمله دوبینی یا افتادگی پلک
اکنون، محققان در حال بررسی موارد زیر برای کمک‌های درمانی احتمالی در آینده هستند:
- نقش آسپیرین در محدود کردن رشد تومور
- استفاده از داروهای جدید برای مهار مکانیسم‌های سلولی که باعث ایجاد تومور می‌شود
علائم آکوستیک نوروما
علائم آکوستیک نوروما شامل موارد زیر است:
- کم شنوایی در یک گوش در 90 درصد از مبتلایان به آکوستیک نوروما
- وزوز گوش یا صدای زنگ در گوش
- درد گوش
- گیجی، عدم تعادل و سرگیجه اگر تومور گوش داخلی را تحت تاثیر قرار دهد
- از دست دادن حس، گاهی اوقات یک طرف صورت و دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد
- از دست دادن حس چشایی در نیمه پشتی زبان
سردرد، استفراغ و تغییر هوشیاری ممکن است رخ دهد، اگر تومور بزرگ به مغز فشار بیاورد. گاهی‌اوقات ممکن است مشکلات بینایی ایجاد شود.
آکوستیک نوروما توموری با رشد آهسته است، اما ممکن است ساختارهای حیاتی مغز را تحت فشار قرار دهد و در صورت عدم درمان، تهدیدکننده زندگی باشد.
درجه‌بندی اندازه آکوستیک نوروما
درجه‌بندی آکوستیک نوروما:
- کوچک – اندازه تومور کمتر از 2 سانتی‌متر باشد
- متوسط - اندازه تومور 2 تا 4 سانتی‌متر باشد
- بزرگ – اندازه تومور 4 سانتی‌متر یا بیشتر باشد
علل آکوستیک نوروما
به‌طور مشخص و دقیق علت این‌که چه عاملی سبب تکثیر سلول‌های شوان و ایجاد نوروم آکوستیک می‌شود، هنوز مشخص نیست. در بیشتر موارد، هیچ علت قابل تشخیصی وجود ندارد. بااینحال، ممکن است برخی از عوامل خطر وجود داشته باشد، از جمله:
سن: آکوستیک نوروما معمولا در سنین 30 تا 60 سال ظاهر می‌شود.
سابقه خانوادگی: نوروفیبروماتوز نوع 2 می‌تواند منشا ژنتیکی داشته باشد. بااینحال، این تنها در 5 درصد موارد رخ می‌دهد.
قرار گرفتن در معرض تشعشع: قرارگرفتن سر و گردن در معرض تششع در دوران كودكی ممکن است این خطر را در مراحل بعدی زندگی افزایش دهد.
مطالعات نشان داده‌اند كه در برخی موارد ممکن است تومور آکوستیک با قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سر و صدای بلند مرتبط باشد. همچنین مردم احتمال می‌دهند که استفاده از تلفن‌های همراه ممکن است به ایجاد آکوستیک نوروما کمک کند، اما تحقیقات این را تایید نمی‌کند.
نوروفیبروماتوز نوع 2
گاهی‌اوقات فرد به نوروفیبروماتوز نوع 2 (NF2) مبتلا می‌شود که باعث آکوستیک نوروما دوطرفه می‌شود. این معمولا بیماری ارثی یا ژنتیکی است. افراد مبتلا به NF2 معمولا تومورهای دیگری نیز دارند که بر روی نخاع و مغز تاثیر می‌گذارد و این تومورها می‌تواند در اعصاب و عملکردهای بدن اختلال ایجاد کند.
تشخیص آکوستیک نوروما
پزشک به دنبال علائم آکوستیک نوروما خواهد بود. پزشک فرد را معاینه می‌کند و در مورد علائمش سؤال می‌کند. اگر به آکوستیک نوروما مشکوک باشد، احتمالا درخواست تصویربرداری اِم‌آرآی (MRI) از سر فرد می‌کند. این فرایند تصویربرداری نشان می‌دهد که آیا تومور وجود دارد، درکجا قرار دارد و چقدر بزرگ است.
برای رد علت‌های دیگر گیجی، کم شنوایی یا سرگیجه، فرد ممکن است تحت آزمایش شنوایی‌سنجی، تست تعادل و آزمون عملکرد ساقهمغز (ABR) نیز قرار بگیرد.
دیگر بیماری‌ها با علائم مشابه عبارتند از:
- مننژیوما (meningioma)، توموری که روی پوشش مغز ایجاد می‌شود
- بیماری منییر (Meniere)
- نوریت (neuritis)، التهاب اعصاب
- آترواسکلروز (atherosclerosis)، وقتی رگ‌های خونی باریک می‌شوند
عوارض آکوستیک نوروما
چندین عارضه ممکن است بوجود آید، از جمله:
- کم شنوایی: ممکن است حتی پس از درمان نیز ادامه یابد.
- منگی و از دست دادن تعادل: اگر این عارضه رخ دهد، می‌تواند فعالیت‌های روزانه را نیز دشوار کند.
- فلج صورت: اگر جراحی یا به‌ندرت، خود تومور، عصب صورت را که نزدیک عصب شنوایی است، تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است صورت از یک طرف دچار افتادگی شود و بلعیدن و صحبت کردن به شکل واضحی دشوار شود. به فلج صورت، فلج بل (Bell’s palsy) نیز می‌گویند.
- هیدروسفالی: اگر تومور بزرگ به ساقهمغز فشار بیاورد، می‌تواند بر جریان مایع بین نخاع و مغز تاثیر گذارد. اگر مایع در سر جمع شود، ممکن است منجر به هیدروسفالی شود.
هیچ راهی برای پیشگیری از تومور آکوستیک وجود ندارد، اما دانشمندان به دنبال راه‌های برای استفاده از ژن درمانی برای کنترل تولید بیش از حد سلول‌های شوان هستند.
منابع:
